Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1953, Blaðsíða 18

kútteramir voru keyptir, að allir, sem vettlingi
gátu valdið, vildu eiga hlut í skipi, án tillits
til þekkingar og kunnáttu manna á þeim mál-
um. Togarafélög risu upp hvert af öðru, og eins
og gerist og gengur sum þeirra af lítilli fyrir-
hyggju. Fyrst í stað gekk þetta þolanlega og
græddu margir töluvert fé, þó einkanlega þau
tvö fyrstu, Aliance og ísland, sem stofnað var
til af meiri framsýni. Þó má ekki gleyma því,
að sum önnur togarafélög hér í Reykjavík hafa
einnig gert það ágætt. Þá hafa nokkrir af
Hafnarfjarðartogurunum gi’ætt mikið fé á
tímabili. Má meðal annars nefna togarafélag
hins framsýna manns Einars Þorgilssonar o. fl.
Ennfremur mun togarafélag það, sem um langt
skeið hefur verið starfrækt á Patreksfirði, hafa
gert það ágætt, enda alltaf verið stjórnað af
mikilli framsýni og dugnaði og öllu í sam-
bandi við það, svo sem fiskimjöls- og karfa-
vinnsluverksmiðju og fleira.
Langstærsta og merkasta togarafélagið hér
er Kveldúlfur, sem er líka eitt með þeim allra
elztu. Félagið hefur byggt tvær gríðarstórar
síldarverksmiðjur á Vestur- og Norðurlandi.
Félagið hefur greitt í vinnulaun, bæði á sjó
og í landi, milljónir og aftur milljónir. Kveld-
úlfur hefur um langt skeið átt 7 togara.
Fyrir nær 10 árum kom svo hinn erfiði tími
togaraútgerðarinnar, sem ennþá helzt og staf-
ar af mörgum ástæðum. Fiskur virðist hafa
gengið til þurrðar á hinum auðugu fiskimið-
um í kringum landið. Um aðalástæðuna fyrir
þessu er ekki fyllilega vitað. Þó er af þeim
fróðustu um þessa hluti gizkað á, að mildari
Veðrátta og breytingar á heita sjónum, golf-
straumnum, eigi þar nokkra sök á. Ennfremur
hafa sölumöguleikar sjávarafurða á nefndu
tímabil stórkostlega breytzt til hins verra. Það,
sem nú var nefnt, er óviðráðanlegt, engum að
kenna. En svo kemur eitt, sem ekki verður
sagt það sama um, að engum sé um að kenna,
en það eru allir skattarnir og útsvörin, svo og
tollamir á allar nauðsynjar til útgerðarinnar.
Það verður að telja illa farið að vera á alla
lund að skattpína útgerðarfélögin ofan á tap-
rekstur margra ára. Þessi óáran á fleiri sviðum
hefur gert það að verkum, að útgerðarmenn
hafa ekki getað endurnýjað togaraflotann með
nokkru móti, sem þó hefði allra hluta vegna
verið bæði æskilegt og nauðsynlegt, því eng-
inn neitar því, að togararnir séu fljótvirkasta
fiskiveiðatækið, sem enn er þekkt. Nú er skoð-
un manna loksins að breytast í þá átt að líta
beri með sanngirni á afkomu fiskiflotans, t. d.
með niðurfærslu skatta og tolla o. fl.
Þá sný ég mér aftur að íslandsfélaginu, sem
hefur eignazt alls sex togara, þótt það aldrei
ætti nema þrjá á sama tíma. Eins og áður er
sagt, byrjaði félagið með „Marz“, keypti von
bráðar „Lord Nelson“, en þess skips naut ekki
lengi við, því að það sökk vegna ásiglingar í
Norðursjónum 1911. Þá byggði félagið hina
fyrri „Maí“ og „Apríl“, svoleiðis, að félagið
hafði þessa þrjá togara um skeið. „Marz“
strandaði svo 1915 og hinir tveir voru seldir
til Frakklands 1917, þegar íslendingar voru
neyddir til að selja þangað 10 togara, svo að
þá átti félagið engan togara eftir, en hafði þó
skuldbundið sig til að byggja eða kaupa 2
skip í stað þeirra, sem seld voru að heims-
styrjöldinni lokinni.
Um haustið 1919 fórum við Hjalti Jónsson
á vegum Islandsfélagsins til Englands til þess
að semja um byggingu á tveim togurum í stað
þeirra, er seldir voru. Við sömdum við Bever-
ley skipsverft og skyldi byggingin taka 6 mán-
uði. Mér var falið að hafa eftirlit með bygg-
ingunni og kom ég heim með togarann „Apríl“
í aprílmánuði. „Maí“ kom svo í maímánuði.
Þanig átti félagið aftur 2 togara.
Mikið hafa togarafélögin, bæði eigendur
skipanna og sjómennirnir, greitt til opinberra
þarfa. Með togaraútgerðinni umskapast allt
atvinnu- og verzlunarlíf, ekki einasta á þeim
stöðum, þar sem útgerðin var, heldur einnig
á víðu svæði á báðar hendur út frá verstöðv-
unum. Reykjavík þandist út, varð stór bær
úr litlu þorpi; hin myndarlega höfn var byggð
þar, stórkostlegar hafnarbætur gerðar víðs-
vegar, vegir, brýr, vitar, skólar, vatnsveita,
gasverk, rafmagnsstöðvar. Allt þetta hefur
verið gert síðan togaratímabilið byrjaði hér,
svo aðeins fátt eitt sé nefnt. Það var líka hægt
að gera mikið, þegar útflutningsvaran seldist
fyrir 80 milljónir króna. Það var líka unnið
hart um borð í togurunum og það kannske full-
hart á sumum þeirra, þangað til hin svoköll-
uðu vökulög voru sett. Það verður að viður-
kennast, að það var ekki vanþörf á þeim lög-
um yfirleitt, þótt þörfin hafi kannske ekki
verið jafnbrýn á öllum skipunum. í þá daga
var meiri fisk að hafa á fiskimiðunum en nú,
og var þá haldið áfram í það ýtrasta á salt-
fiskvertíðinni, en um hitt mætti kannske deila,
hversu nauðsynlegt var að setja lög um hvíld-
artímann á togurunum á ísfiskveiðum á vetr-
um, þegar kannske er legið af sér óveður aðra
vikuna, en reynt að fiska hina.
Togaraveiðar hafa nú verið stundaðar hér
með krafti í að minnsta kosti 33 ár af íslend-
ingum, og það er alveg undravert, hve breyt-
ingin varð skjót og stórkostleg á öllum sviðum.
112
V í K I N □ U R