Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1972, Qupperneq 8

1 aldaraðir hefur Island
orðið að þola yfirgang og arðrán
erlendra þjóða
eftir Matthías Þóröarson, fyrrverandi ritstjóra
Greinin birtist í Víkingi áriö 1956
Meö glötun sjálfstæöis síns í
hendur norsk-danskra stjórnar-
valda misstu tslendingar þegar í
öndveröu öll yfirráÖ yfir sigl-
ingum og verzlun. Skömmu síö-
ar fóru erlendir yfirgangsmenn
aö seilast eftir lífsnauösynjum
landsmanna, fiskinum, viö strend-
urnar. Brátt uröu þeir svo djarf-
ir, aö þeir þóttust eiga fiskimiöin
viö landiö enda hafa þeir því
miöur oft notaö þau síöan, eins
og þeir ættu þau.
Frá árunum 1898—1908. er
greinarhöfundur sigfdi sem leið-
söírumaður með varðskipunum
dönsku við strendur landsins,
minnist hann marvra gnðra
stunda off írleðiletrra. En ærið oft
bar bað líka við. að huprurinn
beindist að alvarlegum málum,
er ollu áhvgg.ium og virtust
þurfa bráðrar lausnar. þar á
meðal yfirganeur erlendra fiski-
manna. er beinlínis braut í bápra
við réttlætiskennd þá. sem hverj-
um Tslendincri er í bióð borin.
Hér skal lítið eitt gjörð grein
fyrir athöfnum þeirra.
I.
Erlpnd.ir fiskim.enn á miöunum.
Nokkrum árnm eftir að Ts-
land missti siáHforræði sitt und-
ir stiórn erlendra konunga. bvrj-
uðu útlendir fisk’menn að giöra
vart við sig við ísland.Englend-
ingar voru þeir fyrstu er komu.
Þegar í byrjun 15. aldarinnar
er talað um, að mörg ensk skip
hafi fiskað við ísland. ..Sigldu
hingað af Englandi 30 fiskidugg-
ur eða meir“, segir í annálum frá
1413 og 6 árum síðar, 1419, segir,
„að eigi færri en hálfur þriðji
tugur fiskiskipa enskra hafi far-
izt við landið, og enginn maður
komizt lífs af“. Á næstu árum
vex útvegur Englendinga hér við
land, og síðan hafa Englendingar
samfleytt í rúmlega 500 ár haft
stærri og minni fiskiflota við
landið.
Nokkru eftir miðja fimmtándu
öld koma Þjóöverjar og hafa hér
brátt umfangsmikinn útveg. Fyr-
ir utan þilskipaútveg leggja þeir
stund á bátaútveg frá nokkrum
stöðum á Suðurlandi, mikið til
með íslenzkum mönnum. Um
miðja 16. öld er þeim bannað að
gera út báta frá landi. og eftir
það starfrækja þeir aðeins veiðar
með þilskipum.
Skömmu eftir lok sextándu
aldar bætast Hollendinga.r í hóp-
inn. Þeir bvria eins og Englend-
invar og Þióðverjar með fáum
skinum í fyrstu. en eftir bví sem
fram líða stundir. auka þeir út-
veg sinn afarmikið. Um miðia
öldina — 1650 — er þess getið
í annáhun, að ekki færri en 140
ensk skin fiski við Island, og
næst.a ár hafi verið fleiri ensk og
hollenzk skin að veiðum en
nokkru sinni áður.
Þegar kemur fram í miðia
átiándu öld fara veiðar Hollend-
inga — er bá höfðu verið starf-
ræktar af miklu kapni í nærfellt
150 ár — minnkandi um nokk-
urra ára bil. en aukast svo aftur
þannig að þeir höfðu í lok aldar-
innar 200 skip á miðunum.
Um þetta leyti byrja Frakkar,
sem að undanförnu höfðu haft
litla útgerð við ísland, að auka
hana afarmikið. Svo nú höfðu
fjórar voldugustu þjóðir Evrópu
mjög mikinn skipastól á fiskveið-
um við landið. Á nítiándu öld-
inni fóru fiskiveiðar Hollendinga
smátt oð smátt minnkandi, en
að sama skapi óx útgerð Frakka,
svo að um miðja öldina höfðu
þeir um 250 fiskiskip. En há-
marki sínu náði útgerð þeirra á
síðari áratugum aldarinnar, þá
höfðu þeir á fjórÖa hundraö skipa
með samtals 5600 manna áhöfn.
Allir þessir erlendu fiskimenn
stunduðu þorskveiðar mestmegn-
is með handfærum á seglskinum,
frá því í marzmánuði til loka
ágústmánaðar árlega, jöfnum
höndum á grynnstu bátamiðum
og lengra frá landi, eftir ástæð-
um.
Eftir miðia nítiándu öld komu
fiskimenn frá Ba.ndaríkiunum og
stunduðu heilagfiskiveiðar frá
seglskimim í nokkur ár. Um svip-
að levti komu Norömenn og ráku
síldveiðar frá stöðvum í landi og
jafnframt þorskveiðar. Utvegur
þeirra óx hraðfara. einkum síld-
veiðarnar. sem þeir síðan hafa
starfrækt árlega með tugum og
hundruðum skina þar til í byriun
ófriðarins 1940, en síðan hafa
þær farið minnkandi. Hvalveiðar
ráku Norðmenn einnig í rúmlega
30 ár, frá 1880 þar til bær voru
bannaðar með lögum 1913.
Á þessari öld hafa fiskveiðar
útlendinga við ísland tekið mikl-
um breytingum frá seglskipum
meö handfærum til vélskipa meö
botnvörpum o. s .frv. — Það mun
varla ofsagt þótt talið sé, að
flestar þjóðir Norður- og Vest-
ur-Evrópu hafi í margar aldir
sótt meira og minna lífsviður-
væri sitt á íslenzk fiskimið, sem
numið hefur tugum millj. króna
árlega.
II.
Landiö umsetiö af erlendum
fisk- og hvalveiöimönnum.
Á sumrin þegar verið var á
verði, hvort heldur fyrir Vestur-,
Norður- eða Austurlandi, sáust
frá varðskipinu, dag eftir dag
og viku eftir viku, hvalbátar að
VlKINGUE
272