Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1972, Blaðsíða 9

leita að bráð, eða dráttarskip á
leið til bræðslustöðvanna á fjörð-
unum með fleiri eða færri hvali
í eftirdragi.
Það sem særði réttlætiskennd
mína einna mest árin, sem ég var
með varðskipunum, voru aðfar-
ir Englendinga í Faxaflóa og
Norðmanna við aðrar strendur
landsins. Enskir fiskimenn skófu
botninn — öll beztu fiskimið í
flóanum — og drápu í tugum
þúsunda alls konar fiska og
fleygðu útbyrðis, sem svo flutu
um allan sjó. Aðeins þann ljúf-
fengasta og verðmætasta fiskinn
— kolann — hirtu þeir. Báta-
fiskimenn höfðu engan frið með
veiðarfæri sín á þessum slóðum
og urðu varla varir, þá þeir
reyndu. — Hvalveiðimennirnir
höfðu aðra aðferð. Á örskreiðum
skotbátum þutu þeir landshorn-
anna á milli frá fjörðum og
ströndum út í hafsauga, eltu stór-
hvelin og drápu í hrönnum, en
tóku svo minni hvalina þegar
hinir stærri voru upprættir.
Mér fannst þetta viðbjóðslegur
leikur, óþolandi gjörræði gagn-
vart landsmönnum, sem urðu að
þola þetta bótalaust, því bætur
gátu það tæplega talizt þótt
mönnum gæfizt kostur á að hirða
það, sem fiskimennirnir fleygðu
og fá svo óþefinn frá rotnuðum
hvalskrokkum á hvalstöðvunum.
Frá varðskipinu varð maður
sjónarvottur að því árið um
kring, að útlendar þjóðir fisk-
uðu meira og minna við strendur
landsins á því svæði, er þeir
sjálfir viðurkenndu, að innlendir
menn einir hefðu rétt til að fiska.
Þessir útlendu aðkomumenn not-
uðu beztu hafnir landsins og
firði til sóknar út á miðin við
ströndina og til verkunar og um-
hleðslu á aflanum. Það voru eink-
um Norðmenn fyrir austan og
norðan, en Frakkar við aðrar
strendur landsins, er þetta gerðu.
Þeir voru skatt- og tollfrjálsir
að mestu. Landsmenn urðu að
greiða skattana af því litla, sem
þeir báru frá borði.
Allt þetta fannst mér óréttlátt.
Einokuninni var aflétt fyrir
VlKINGUR
nokkru, en landið lá rúið og opið
fyrir öllum. — Ekkert fé, engin
lög, ekkert vald út á við. Svona
virtist mér það.
Um aldamótin síðustu stóðu
hvalveiðar Norðmanna við Is-
land með mestum blóma. Þær
byrjuðu eins og kunnugt er
skömmu eftir 1880 og þeim lauk
1913 og stóðu þannig yfir í rúm
30 ár. Hvalveiðarnar, sem rekn-
ar voru á litlum hraðskreiðum
gufubátum með sprengiskutlum,
mega óefað teljast hin mesta
rányrkja, sem rekin hefur verið
af útlendingum við landið, frá
því sögur hófust — að undan-
teknum kolaveiðum Englendinga
— þar sem arðurinn féll að
mestu óskorinn í hendur útlend-
inga.
Norðmenn drápu hvalina nær
og fjær landi, þar sem þeim
sýndist, og voru að því er virt-
ist engum lögum háðir, hvorlci
hvað snerti veiðisvæðið, eyðilegg-
ingu ungviðsins eða annað, og
landhelgisgæzlan hafði þar enga
íhlutunar- eða eftirlitssemi. En
hins vegar var ástæða til að ætla,
að hinir voldugu hvalveiðamenn,
einkum Ellevsen á Önundarfirði
og Berg á Dýrafirði, sem ráku
hina stærstu hvalaútgerð við fs-
land í mörg ár, hafi haft það á
tilfinningunni, að þeir féflettu
íslendinga og sem útlendingar
öðrum fremur nutu sérstakra
hlunninda við landið. — Til þess
að sýna lit á að endurgjalda það,
sýndu þeir sveitarfélögum þeim,
er þeir ráku atvinnu sína í, ó-
venjulegan rausnarskap með því
að taka á sínar herðar mestalla
gjaldabyrði hreppsfélagsins —
nokkur hundruð krónur á ári,
og jafnframt með því að láta
valdsmönnum og varðskipafor-
ingjum í té dæmafáa gestrisni,
er þá bar að garði. — En þrátt
fyrir þetta duldist mönnum ekki
— sem oft og mörgum sinnum
var umræðuefni um borð í varð-
skipunum, — að hvalveiðimenn-
irnir tjölduðu aðeins til einnar
nætur og notuðu Island sem fé-
þúfu og því var spáð, að þegar
ekki væri meira að fá, myndu
Matthías Þórðarson,
fyrrverandi skipstjóri og ritstjóri.
þeir kippa tjaldhælunum upp aft-
ur og hverfa á braut. Þetta varð
líka sannmæli.
Eftir því sem næst verður
komizt hafa Norðmenn í þau 30
ár, er þeir ráku hvalveiðar við
Island, veitt hér um hil 33.000
hvali og framleitt rúmlega
1.000.000 föt af lýsi auk annarra
afurða. Til samanburðar má geta
þess, að Hollendingar, sem um
eitt skeið ráku mestu hvalveiðar
í heimi, veiddu við Grænland og
í Davisflóanum á tímabilinu frá
1720—1795 með 160 skipum að
meðaltali á ári, samtals 33.000
hvali. Með öðrum orðum: Á 30
árum veiddu Norðmenn við
strendur íslands og notuöu land-
ið sem veiðiver, jafnmikinn afla
og Hollendingar með stærsta
hvalveiðiflota, er sögur fara af,
hafði tekizt að sópa saman um
heimshöfin á þremur aldarfjórð-
ungum.
Flest höfðu Norðmenn 8 hval-
veiðistöðvar við Island. Mestan
afla fengu þeir 1905, eða nærfellt
2.000 hvali, sem unnið var úr
66.000 föt af lýsi.
Til upplýsingar skal þess getið,
að Hollendingar á fyrr umræddu
tímabili máttu ekki veiða hvali
nær Grænlandi en 4 danskar
mílur, og sömu takmörk voru í
gildi á Islandi á þeim árum. En
nú hafði Island í áratugi legið
opið fyrir öllum þeim útlending-
um, er óskuðu að notfæra sér
gæði þess, sem þeir líka gerðu.
273