Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1972, Qupperneq 25

Rýmkun landhelginnar
er lífsskilgrði fgrir íslenzku þjóðtna
Júlíus Havsteen sýslumaöur
birti þessa stórmerku ritgerö í Víkingnum
fyrir tœpum 20 árum
Einkunnarorð:
„Varðar mest til allra orða, að
undirstaðan sé réttleg fundin".
Forspjall.
í nokkrum vafa var ég, hvort heldur ætti að
gefa ritgerð þessari heiti það, sem henni nú er
valið, ellegar nefna hana: „Vemdun fiskimiöanna
er lífsskilyröi fyrir íslenzku þjóöina“, en hér er
nef svo náið augum, að einu gildir hvort heitið er
haft og verður þó að játa það, að svo mikil og
góð sem rýmkun landhelginnar varð 15. maí 1952
nær hún ekki til allra þeirra miða, sem íslenzkir
sjómenn hafa sótt á um aldaraðir, en það
kemur til af því, að hin nýja varnar, eða landhelg-
islína Islands er sett að beztu manna firsýn og fær-
ustu um slík mál að dæma, eins langt í sjó fram
og fært þótti og sem kveðið var á um í dómi milli-
ríkjadómstólsins í Haag í fiskiveiðamáli Bretlands
og Noregs 18. des. 1951.
Áður en lengra er farið, ber að hafa í máli
þessu hugfast, aö hinn almenni þjóöarréttur hefur
aldrei se\tt ákveönar reglur um stærö landhelgi,
ng aö hvert ríki má sjálft ákveöa víöáttu fisk-
veiöilögsögu sinnar meö hliösjón af lagalegum,
sögulegum og siöferöilegum rétþi til þess.
Lagalegi og sögulegi rétturinn ótvíræöur.
Eins og ég hef oft áður tekið fram í skrifum
mínum og útvarpserindum um landhelgismálið, tel
ég bæöi hinn lagalega og sögulega rétt til þeirrar
rýmkunar á landhelgi Islands, sem gerð var með
friðunarlínunni, er gildi öðlaðist 15. maí 1952,
óvéfengjanlegan og vísa um rökstuðning minn fyr-
ir því til bæklings míns „Landhelgin", sem út kom
1950. Síðan hefur gengið hinn framangreindi
merki Haagdómur í fiskiveiðaþrætunni milli Stóra-
Bretlands og Noregs og hefur dómur sá, bæði með
því að kollvarpa gildi hinnar svonefndu „tíu mílna
reglu", þ. e. fullyrðingunni um að lengd hinnar
beina línu megi ekki fara fram úr tíu mílum, þegar
dregin er landhelgislína í fjörðum og flóum, og
með því að viðurkenna ekki „skurðbogaaðferðina“,
þ. e. að landhelgislínan skuli fylgja öllum bugðum
strandarinnar, heldur skuli draga beinar línur
milli hentugra staða á fjörumálslínunni, jafnvel
milli eymyndana í skerjagarði, „inter fances
t.errarum“ (milli landkjálka) stórum styrkt mál-
VlKINGUR
stað okkar Islendinga, en þó einkum og sér í lagi
dómsniðurstaðan sjálf, sem öll er okkur í vil og
hefur verið tekin til fyrirmyndar um ákvörðun
friðarlínunnar umhverfis ísland, eins og áður er
fram tekið.
Siöferöilegi rétturinn.
í margnefndum Haagdómi er ekki eingöngu tek-
ið tillit til hinna sögulegu réttmda og landfræði-
legu aðstæðna Noregs, heldur engu síður til
„traustra þjóðlegra réttinda“ og til „gæzlu megin-
hagsmuna íbúanna í nyrztu héruöum landsins“,
eins og segir í inngangsorðum norska konungsúr-
skurðarins frá 12. júlí 1935 um afmörkun norska
fiskiveiðasvæðisins, en það er einmitt þessi úr-
skurður, sem þrætan milli Breta og Norðmanna
reis um og dómurinn staðfesti að færi ekki í bág
við alþjóðalög.
Þannig hefur hinn siðferðilegi réttur Norð-
manna til landhelgi sinnar, sem og mætti kalla
efnahagslegan rétt, öðlast alþjóða viðurkenningu.
í bækling mínum, „Landhelgin“, setti ég fram á
bls. 83 þessa spurningu: „Eiga íslendingar nokk-
urn siöféröilegan rétt til þess, öörum þjóöum frem-
ur, aö sitja einir aö veiöunum í hafinu kringum
ísland?“ og komst að þeirri niðurstöðu, er ég hafði
athugað hvernig Árni Friðriksson, fiskifræðingur,
svarar spurningunni almennt, hvernig annálar okk-
ar svöruðu henni, þegar sjórinn brást, og hvernig
viðreisn og nýsköpun atvinnuveganna svarar
289