Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1991, Blaðsíða 22

FISKVINNSLA
. . .lax var
geymdur dögum
saman óaðgerður
í körum án íss og í
lélegum kælum og
var að endingu
frystur hálfúldinn.
22 VÍKINGUR
göngu með gott hráefni, en þeir
voru líka til sem svindluðu á öllu
sem hægt var að svindla á. Olli
skilningsleysi og viljaskortur
stjórnar gæðaeftirlitsins mér
miklum vonbrigðum þegar ég
vildi taka á þessum mönnum.
Seinna varð mér Ijóst að um
volduga menn í samfélaginu
var að ræða, sem höfðu meiri
áhrif og völd en svo að einhver
„útlendingur" hjá eftirlitinu gæti
tekist á við þá.
Laxavinnsla
Það getur tekið um 18 mán-
uði að rækta upp góðan lax. En
það er hægt að eyðileggja
hann á einum degi. Ef með-
höndlun við slátrun, geymslu
og pökkun er ekki rétt fer eins
fyrir laxinum og öðrum fiski
sem er illa meðhöndlaður.
Starf okkar fyrir laxabændur
var nær eingöngu fólgið í því að
fylgjast með að laxinn væri rétt
flokkaður í pökkunarstöðvun-
um. Þegar ég byrjaði voru sí-
felldar kvartanir um að meira
fengist pakkað í fyrsta flokk í
einni pökkunarstöð en annarri
og fór allt of mikill tími í að eltast
við alls kyns kvartanir, sem
bitnaði þá á því sem við vorum
að reyna að gera fyrir sjómenn-
ina og frystihúsin.
Pökkunarstöðvarnar í Leirvík
voru mun verri hvað þetta varð-
aði en þær sem voru úti í sveit.
Til að stemma stigu við þessu
var komið á kerfi þar sem öllum
flokkurunum var kennt að
flokka eins og að fylla út skoð-
unarblaö yfir hitastig, holdlit og
ástand laxins þegar hann kom
til pökkunar. Þegar þeir höfðu
sýnt að þeir fylgdu settum regl-
um og framkvæmdu eftirlitið á
fullnægjandi hátt voru þeir
samþykktir og fengu merki sem
átti að setja í hvern kassa af
fyrsta flokks laxi.
Pökkunarstöðvunum var
óheimilt að nota aðra en sam-
þykkta flokkara ef þær vildu fá
að nota gæðamerkið. Þetta er
mjög svipað kerfi og er notað í
saltfisknum hjá SIF enda hug-
myndinni stolið þaðan.
Yfirleitt er laxinn á Hjaltlandi
mjög góður. Hann er ræktaöur í
kvíum í vogum og út með
ströndinni. Þeir hafa lært að
takmarka fjöldann í hverri kví
og hafa þær ekki of margar þétt
saman til að takmarka út-
breiðslu sjúkdóma. Þeir sem
hafa spjarað sig best eru þeir
sem sinna þessu hvað mest
sjálfir. Ræktunarskilyrðin eru
mjög hagstæö á Hjaltlandi
hvað varðar hitastig, seltu sjáv-
ar og strauma milli Norðursjáv-
ar og Atlantshafsins.
Þrátt fyrir þetta herjuðu æ
fleiri sjúkdómar á laxinn, sem
leiddi til þess að hann varð
magur og lenti í lægri gæða-
flokkum. Einnig var kynþroska-
tímabilið á haustin erfitt viður-
eignar, þar sem laxinn ger-
breyttist á skömmum tíma. Við
leyfðum að flokka lax með
smávægileg ytri kynþroska-
einkenni í fyrsta flokk en margir
vildu teygja það lengra en góðu
hófi gegndi. Gat munað þús-
undum punda á því hvort laxa-
bóndinn náði að slátra úr einni
kví áður en kynþroskaeinkenn-
in voru gengin of langt eður ei.
Það gat því borgað sig fyrir
bóndann að rífast í flokkurun-
um um vafaatriði þegar verið
var að flokka laxinn hans ef
hann kæmist upp með slíkt.
Hagsmunaárekstrar
í gæðaeftirlitinu
Ég hef áður minnst á áhrifa-
mikla menn sem fóru sínu fram
hvað sem hver sagði. Nokkrir
þessara mann eiga m.a. eitt
stærsta markaðsfyrirtæki í
Evrópu í sölu á ferskum laxi og
selja um helming þess lax sem
ræktaður er á Hjaltlandi. Einnig
keyptu þeir nýlega stærstu
pökkunarstöðina í Leirvík.
Upphaflega var gæðaeftirlit-
ið sem ég starfaði fyrir stofnað
af nokkrum áhugasömum
frumherjum í laxarækt á Hjalt-
landi (þar á meðal Ágústi Al-
freössyni) til að tryggja að öll
meðferð og flokkun laxins yrði
með besta hætti. Þannig átti að
tryggja að alltaf væri hægt að
selja allan lax frá Hjaltlandi og
jafnvel fá betra verð þegar
gæðamerkið hafði unnið sér
sess á markaðnum. Þetta tókst
um tíma en nú telja margir að
svo sé ekki lengur m.a. vegna
þess hve fyrrgreindir menn
hafa svindlað grimmt. Sífelldar
sögusagnir voru á kreiki um að
kassar undan Hjaltlandslaxi
væru endurnýttir fyrir skoskan
og færeyskan lax og í Aber-
deen viðurkenndi umsjónar-
maður birgðastöðvar áður-
nefnds sölufyrirtækis fyrir mér
að hann fengi hjaltlenskan lax
allsstaðar að. Að sjálfsögðu
fæst Hjaltlandslax aðeins frá
Hjaltlandi. í pökkunarstöð sölu-
fyrirtækisins í Leirvík var sífellt
verið að beygja og teygja regl-
urnar. Til að spara fragtina var
eitt sinn pakkað svo miklu í
frauðplastkassana aö þeir ein-
faldlega brotnuðu á brettunum,
lax var geymdur dögum saman
óaðgerður í körum án íss og í
lélegum kælum og var að end-
ingu frystur hálfúldinn. Einnig
var úldinn skoskur og færeysk-
ur lax, sem var flakaður og
skorinn í sneiðar, vaskaður í
saltvatni til að ná mesta slíminu
utanaf, síðan frystur og pakk-
aður sem „gæöalax" frá Hjalt-
landi! Þetta átti sér stað í frysti-
húsi gegnt skrifstofu gæðaeftir-
litsins.
Heilbrigðiseftirlitið komst að
þessu og dæmdi laxinn óhæf-
an til manneldis og var honum
eytt. Þetta var ekki í síðasta
skipti sem heilbrigðiseftirlitð
hafði afskipti af þessum mönn-
um.
Ég gætti þess ætíð að gera