Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1991, Qupperneq 24

FISKVINNSLA. ..
Hér er verið að flytja fisk
af markaðnum í Leirvík.
Við hjá eftirlitinu áttum
við sama vandamál að
glíma og hér, það er að
fá bílstjórana til að
breiða yfir fiskinn.
Eftir á aö hyggja
tel ég að
laxapólitíkin á
Hjaltlandi sé
ekkert einsdæmi í
Bretlandi.
24 VÍKINGUR
ar. Ég sendi þá sýni í gerlamæl-
ingu til Rannsóknastofnunar
fiskiðnaðarins (Torry Res-
earch) í Aberdeen í Skotlandi
og ætlaði að hefja mælingar
sjálfur en var þá stöðvaður af
stjórnarformanni gæðaeftirlits-
fyrirtækisins, þekktum stjórn-
málamanni á staðnum.
Mér varð það Ijóst og var
reyndar varaður við af heima-
mönnum, að þessi svonefnda
„laxa-mafía“ nyti stuðnings
manna í efstu stjórnunarstöð-
um innan fiskiðnaðarins á
Hjaltlandi sem skýrði styrkja
stöðu þeirra.
Svindl og svínarí
Menn tóku sjálfviljugir þátt í
því að notast við gæðamerkið
og gangast undir eftirlitskerfið
sem var starfrækt. Því var
staða mín og aðstoðarmanns
míns ekki mjög sterk. Við gát-
um aðeins verið leiðbeinandi
um meðhöndlun og það eina
sem við gátum gert var að taka
frá þeim gæðamerkið ef þeir
fóru ekki eftir reglunum. Það
var þó eðlilegast að gera ekki
slíkt nema að hafa stjórn
gæðafyrirtækisins á bak við sig
í þessháttar aðgerðum. Þegar
hlutirnir voru komnir í aðra eins
vitleysu og þarna leist mér ekki
á að dvelja lengur og kom mér
bráðlega heim.
Verst þótti mér að hinar
pökkunarstöðvarnar sem
reyndu ætíð sitt besta bentu
gjarna til þessara aðila og
sögðu að þetta ætti ekki að líð-
ast. Það var því erfitt að verja
gæðaeftirlitið og stjórnun þess
gagnvart heimamönnum sem
þekktu betur til mála en ég.
Þeir sem seldu laxinn sinn
sjálfir náðu ætíð hærra verði en
áðurnefnt sölufyrirtæki að eigin
sögn. Nokkrir bændur hættu að
selja í gegnum það og stofnuðu
eigið sölufyrirtæki. Þeir fengu
strax hærra verð en aftur á móti
hófstgegn þeim allsvæsin und-
irróðursherferð sem ekki var
séð fyrir endann á er ég fór.
Ég eignaðist marga góða
vini þarna og gekk vel að vinna
með verkafólkinu. Ég skrifaði
gjarna í blaðið (Shetland Fish-
ing News) á staðnum til að út-
skýra þær breytingar sem við
vorum að berjast fyrir um aukið
hreinlæti og gæðavitund. Einn-
ig fannst mér mikilvægt að
bæta móralinn og leggja
áherslu á að „fiskverkamaður
eða -kona starfar við matvælin
sem við neytum á morgun. Því
ættum við að sýna þessu fólki
tilhlýðilega virðingu."
Víðast voru menn að gera
sitt besta og voru sum húsin til
mikillar fyrirmyndar. En óá-
nægja með stjórn gæðaeftir-
litsins var orðin megn og helst
minnti þetta hjaltlenska ástand
mig á hvernig það gat orðið hér
áður fyrr f litlum sjávarplássum
þar sem einn aðili eða fjöl-
skylda átti togarann, flesta bát-
ana, vinnsluna og jafnvel búð-
ina og réð öllu um afkomu
plássins.
Standa mál nú þannig að
óvíst er hvort hreppurinn heldur
áfram styrkveitingu til gæðaeft-
irlitsins þar sem spillingin hefur
orðið augljósari með hverju ár-
inu, en hreppurinn hefur borg-
að helming rekstrarkostnaðar
eða 50.000 £ árlega (rúmlega
fimm milljónir króna). Hefur
þátttaka hreppsins verið mikið
lofuð af sumum sem merki
þess að gæðaeftirlitið væri
hlutlaust og engum háð!
Hreppurinn hefureinnig, ígóðri
trú, veitt samtökum laxabænda
rniklar fjárhæðir til markaðs-
setningar á Hjaltlandslaxi sfð-
astliðin ár.
En svona eru Bretar
Eftir á að hyggja tel ég að
laxapólitíkin á Hjaltlandi sé
ekkert einsdæmi í matvælaiðn-
aði í Bretlandi. Nýlega var sýnd
ensk mynd ! íslenska sjónvarp-
inu þar sem m.a. var greint frá
óhóflegri lyfjanotkun í svína- og
kjúklingarækt og hænsnaskítur
notaður til fóðurgerðar fyrir
nautgripi. Einnig varð stórmál
úr þegar uppgötvaðist að naut-
gripir voru fóðraðir á úrgangi
frá sláturhúsum, sem olli því að
riðuveikiveira barst í gripina og
fundust jafnvel dæmi um að
kettir hefðu tekið sýki sem líkt-
ist riðu (mad cow disease), þótt
ekki væri víst að veiran hefði
borist úr gæludýrafóðri. Olli
þetta hruni í sölu nautakjöts og
innflutningsbanni til annarra
Evrópuríkja. Annað hneyksli
varð þegar uppgötvaðist að
ódýrt fóður frá Burma var svo
mengað af þungamálmum að
hella varð niður mjólk frá fjölda