Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1992, Page 27

HÖFUM
VIÐ
GENGIÐ
TIL
GÓÐS
Þótt alkunna sé að sveiflur
eru meira einkennandi fyrir
dýrastofna en stöðugleiki,
virðast breytingar áfiskgengd
alltaf koma mönnum jafn mikið
á óvart. Og enn heldur
maðurinn, ceðsta dýr
jarðarinnar, að pað hafi verið
honum að kenna og að hann
geti bcett þar um. Nœgir þar tal
um meinta ofveiði á þorski og
að kenna veiðum á
hrygningarstöðvum þorsks um
nýliðunarbrest, svo sem
friðunaraðgerðir á þessum vetri
hafa staðfest.
Þetta er ekki nýtt af nálinni
eins og sést á eftirfarandi
úrklippu úrformála að
„Fiskunum“ eftir Bjarna Sœ-
mundsson frá árinu 1926. Eftir
lesturinn hvarflar hugurinn að
því hvort þekkingunni hafi
virkilega ekkert mi.ðað og hversu
lengi við eigum eftir að rceða á
sömu nótum.
— Annars hygg eg, að einmitt þetta atriði: að fá því svarað,
hvernig íiskigöngur haga sér, verði i framtíðinni eitt af aðal-
verkefnum fiskirannsóknanna og er líka það, sem fiskimenn
fýsir einna mest að vita, enda er það skiljanlegt, því að á því
veltur að jafnaði fyrst og fremst öll útkoma fiskveiðanna i það
og það skiftið, hvort fiskurinn kemur á hinar vanalegu stöðvar,
þar sem mcnn ciga von á honum. Það er því næsta skiljanlegt, að
fiskimenn hafi frá alda öðli reynt að reikna út fiskigöngurnar
eða spá um þær. En um þessa útreikninga manna á fiskigöng-
unum er það því miður að segja, að þeir h. ,a ekki ætíð reynst
réttir, sem ekki er að furða, þegar reiknað hefir verið með óþekt-
um stærðum, eða menn í m v n d a ð sér það sem nauðsynlegt
var að v i t a. Þessvegna var mönnum (og er jafnvel enn) oft
hætt við því að grípa það sem hendinni var næst sem orsakir
til þess, að útreikningarnir revndust skakkir, ]). e. að fiskurinn
kom ekki á sínar vanalegu stöðvar. Og orsakirnar voru (og eru
oft enn) að þeirra dómi tiðast mennirnir og þeirra athafnir.
Oftast voru það ill áhrif frá aðkomuskipum, útlendum eða inn-
lendum; þau drógu fiskinn á djúpið og héldu honum þar við
niðurburðinn eða veiddu fiskinn upp, svo að ekkert varð eftir
handa heimamönnum; eða það var tálbeita, sem allir gátu ekki
aflað sér, moldrok í sjóinn, sem fældi fiskinn o. s. frv. Á síðustu
iild bættist askan frá gufuskipunum og vélaskröltið (og á þess-
ari öld jafnvel mótorskellirnir) við. En ekkert hefir þó líklega
gefið mönnum jafn-illan grun á sér í þessu sambandi og hval-
veiðarnar og botnvörpuveiðarnar. Hvalveiðarnar áttu að hafa
sérstaklega óheppileg áhrif á göngur síldarinnar að landi og inn
á firði, en botnvörpuveiðarnar á aðrar fiskigöngur og fiskveið-
ar. Varpan átti að umróta botninum og eyða um leið öllum gróðri
hans og hrognum fiska, jafnvel þeim sem aldrei eru í botni (eins
og þorsksins), drepa alt ungviði unnvörpum og flæma allan fisk
af miðunum. Hér skal ekki farið að ræða um það, við hve mikib
rök vmis af þessum atriðum höfðu að styðjast, því að sum þeirra
koma til tals í bókinni. Þó skal það tekið fram hér, að nægar
upplýsingar eru til um það, að fiskur hefir oft brugðist áður —
cins og líka ber við enn — án þess að auðið væri um að kenna
neinu af því, sem hér hefir verið minst á, og að mönnum hættir
oft mjög við því, að vitna aðeins i síðustu ára revnslu, en gleyma
öllu því sem áður hefir komið fyrir. En tímarnir breytast, og
það hvgg eg óhætt að segja, að mjög eru nú skoðanir fiskimanna
farnar að breytast i þessu tilliti, stafar það sumpart af fenginni
reynslu, sumpart af ýmsu þvi, sem sjó- og fiskirannsóknirnar
hafa leitt í ljós. Þó að þær séu aðeins skamt á veg komnar enn,
þá hafa þær þó ótvirætt sýnt fram á, að fiskarnir cru í göngum
sínum eins og í öðrum lífsháttum, fvrst og fremst háðir ástandi
sjávarins og þeim skilyrðum, sem það skapar, hvað fæðu og
hrygningu snertir, og munu þess verða nefnd ýmis dæmi i
bókinni.