Náttúrufræðingurinn - 2005, Blaðsíða 10

Náttúrufræðingurinn
1. mynd. Kortin sýna legu þeirra staða á Snæfellsnesi sem eru nefndir í texta. Neðra kortið sýnir staði innan rammans á efra kortinu.
- Location map showing the localities in West lceland mentioned in the text.
eins og kaldsjávartegundirnar í
lögunum benda til. Hraunlagið sem
hvílir á setlögunum í Stöð hefur
verið aldursgreint 1,12 milljón ára5
og í Búlandshöfða 1,11 milljón ára.6
I Búlandshöfða eru setlögin og
tertíera basaltið, sem setið hvílir á,
öfugt segulmagnað.7 Það sama á við
um tertíera basaltið undir setinu á
öðrum stöðum á nesinu, að undan-
skildu berginu í Kirkjufelli sem er
rétt segulmagnað og talið vera frá
Gauss-segulskeiði. Neðri hluti
basaltstaflans ofan á setinu er einnig
öfugt segulmagnaður, svo líklegt
verður að telja að setlögin og hraun-
lögin sem á þeim hvíla hafi myndast
í lok jökulskeiðs og á hlýskeiði á
Matuyama-segulskeiði fyrir um 1,1
milljón ára. Ekki er alveg ljóst hvort
setlögin í Kirkjufelli hafi einnig
myndast á sama jökulskeiði og
hlýskeiði og lögin í Búlandshöfða og
Stöð, þó að það sé líklegt, en þar
fannst aðeins eitt eintak af hrúður-
karli. Sennilega hafa setlögin í
Skerðingsstaðafjalli myndast á sama
hlýskeiði og efri hluti Búlands-
höfðalaga.
I lok jökulskeiðs fyrir rúmlega
milljón árum tóku jöklar að hörfa,
sjávarstaða fór hækkandi og loks fór
land að rísa sem leiddi til þess að
setmyndun í Stöð færðist á land. Á
sama tíma varð setmyndunin í
Búlandshöfða nær strönd, en fánan í
efri hluta setlaganna í höfðanum er
dæmigerð kulvís strandfána sem
bendir til þess að jökulskeiðinu sé
lokið og hlýskeið gengið í garð með
hækkandi sjávarhita. í Skerðings-
staðafjalli finnast einnig skeljar sem
tilheyra kulvísu fánusamfélagi, en
óvíst er hvort um grunnsævis- eða
strandfánu sé að ræða. Þá staðreynd
að engin sjávarsetlög finnast í efri
hluta setlaganna í Stöð má líklega
rekja til þess að svæðið hefur risið
hraðar en Búlandshöfði og Skerð-
ingsstaðafjall, sem eru hlutar af
stærri fjallgarði eða fjalllendi.
Myndunarsaga setlaganna um-
hverfis Ólafsvík er álíka og lýst hefur
verið hér að framan og virðist jökull
hafa farið yfir svæðið og síðan
hörfað, en áflæði sjávar tekið við þar
til land tók að rísa og í framhaldi af
því varð afflæði sjávar. Setlögin
umhverfis Ólafsvík hvíla á tertíeru
basalti, sem er öfugt segulmagnað,
en hraunlögin ofan á setlögunum
eru aftur á móti rétt segulmögnuð,
þ.e. frá Brunhes-segulskeiði, um það
80