Náttúrufræðingurinn - 2005, Blaðsíða 48

Náttúrufræðingurinn
Númer fugls Nýveiddir Við sleppingu Létting (g)
994171 37,0 31,0 6,0
994172 30,5 25,0 5,5
994173 32,5 33,0 -0,5
994174 36,0 34,0 2,0
994175 40,0 32,0 8,0
9A14872* 32,0 27,0 5,0
Meðallétting 4,3
Staðalfrávik 3,06
Bil -0,5 til 8 g
* Upphaflega merktur 29.10. 2003 í Asparlundi.
1. tafla. Þyngd snjótittlinga fyrir og eftir athugun.
ljós að engin fræ eða fræhlutar
gengu heilleg niður af fuglunum.
Nánari tilraunir með spírun fræja úr
driti komu því ekki til greina.
Þessi athugun bendir því ekki til
að útburður á fræi fyrir snjótittlinga
á vetrum þjóni hagsmunum land-
græðslu eða skógræktar.
Umræður og ályktanir
Niðurstöður tilraunarinnar benda til
að snjótittlingar hæfi ekki til fræ-
dreifingar á reyniviði vegna þess að
þeir melta fræið að fullu. Annað
gildir um skógarþresti, sem eru
dýra- og jurtaætur en ekki fræætur.
Þeir éta margskonar smáa hrygg-
leysingja, s.s. bjöllur, langfætlur,
kóngulær, tvívængjur, fiðrildalirfur,
ánamaðka, vatnabobba og land-
bobba.4 Ber eru sérlega eftirsóknar-
verð, en þrestimir sækjast ekki eftir
fræinu í berjunum heldur aldin-
kjötinu. Á haustin sitja skógarþrestir
um reynitrén, en alþekkt er hjá
þrastategundum að einstaklingar
helgi sér tré og runna og verji þau
með kjafti og klóm.5 Reyniberin
stoppa stutt við í maga þrastanna og
skila þeir fræjunum ósködduðum
út. Rannsóknir hafa sýnt að líklega
bætir það spírunarmöguleika reyni-
viðarfræs og vöxt að fara í gegnum
þrastamaga og að áburðaráhrif eru
fólgin í því að fræið blandast við
þrastaskítinn.6 Árum saman hefur
fólk vitað af þessu og nýtt sér þresti
til að dreifa reynifræjum. Sem dæmi
má nefna að skógræktandi í
Skarfanesi í Landssveit hefur komið
með berjahrúgu á haustin og sett á
ákveðinn stað árvisst síðan 1990.
Þrestimir sækja svo í berin og dreifa
fræinu um svæðið. Eftir 20 ára tíma
má sjá reynitré teygja sig upp úr
kjarrinu í Skarfanesi (munnleg
heimild Jón Grettisson).
Því má segja að með því að bera
reyniber út fyrir snjótittlinga að
vetri, í þeim tilgangi að stunda
landgræðslu eða skógrækt, sé verið
að bera út fræ fyrir ranga fugla-
tegund á röngum árstíma. Mjög
litlar líkur eru á því að þetta nýtist til
landgræðslu eða skógræktar. Önnur
dýr, t.d. refir, minkar, mýs eða
hrafnar, gætu sótt í tólgina og því
hugsanlega dreift reynifræjum um
ógróin landsvæði. Ef nýta á fugla til
frædreifingar á ógróin svæði væri
betri og einfaldari aðferð að tína
reyniber að hausti, t.d. í lok ágúst,
fara með þau á svæði þar sem engan
reynivið er að finna og láta svo
þrestina sjá um afganginn.
SUMMARY
Experiment on dispersal of rowan
seeds by winter-feeding Snow
buntings
Rowan (Sorbus aucoparia) is a native tree
species in Iceland, but is rare in the
remaining woodlands. Their fruits are
eaten primarily by birds, which disperse
the seeds in their droppings. Recently a
new method of dispersing rowan seeds
on eroded land in Iceland was intro-
duced. Snow buntings (Plectrophenax
nivalis) were winterfed on berries to
facilitate the dispersal of the seeds in
their droppings. In the present study,
Snow buntings were captured and fed
on crushed rowan berries mixed with
animal suet and their droppings investi-
gated for seeds. No intact seeds of
rowans, suitable for germination, were
found in the droppings. It is concluded
that feeding of Snow buntings with
rowan berries is not beneficial for regen-
eration of rowans in Iceland.
Heimildir
1. Sigurður Blöndal 2000. Reyniviður
(Sorbus aucuparia L.) á íslandi - og
nokkur almenn atriði um tegundina.
Skógræktarritið, 2000 (1). 17-46.
2. Landgræðsla ríkisins 2004:
http: / / land.is / landbunadur / wglgr.nsf
/ key2 / Iann67um4y.html
3. Sturla Friðriksson 1969. Snjótittlingar
hugsanlegir frædreifendur. Náttúru-
fræðingurinn 39. 32-40.
4. Ævar Petersen 1999. íslenskir fuglar
(vatnslitamyndir eftir Jón Baldur
Hlíðberg). Vaka-Helgafell, Reykjavík.
306 bls.
5. Sallabanks, R. 1993. Fruit defenders vs
fruit thieves - winter foraging behaviour
in american robins. Journal of Field
Ornithology 64. 42—48.
6. Paulsen, T.R. & Högstedt, G. 2002.
Passage through bird guts increases
germination rate and seedling growth in
Sorbus aucuparia. Funct Ecol 16. 608-616.
Um HÖFUNDANA
HHreinn Óskarsson (f.
1971) lauk skógfræði-
prófi (cand.silv.) frá Den
Kgl. Veterinær- og Land-
bohojskole í Danmörku
árið 1997. Hreinn starfaði
sem skógræktarráðu-
nautur Skógræktar ríkis-
ins á Austurlandi 1998—
1999, hóf þá störf við Rannsóknastöðina á
Mógilsá og vann þar við rannsóknir á
áburðarþörf trjáplantna til 2002. Frá 2002
hefur Hreinn starfað sem skógarvörður
Skógræktar ríksins á Suðurlandi.
Gunnar Tómasson (f.
1946) útskrifaðist frá
Garðyrkjuskóla ríkisins
árið 1966 og hefur verið
garðyrkjumaður í Laug-
arási í Biskupstungum
frá 1971. Hann hefur
stundað fuglamerkingar
fyrir Náttúrufræðistofn-
un íslands frá árinu 1989 og hefur m.a.
merkt um 6000 snjótittlinga.
PÓSTFANG HÖFUNDA
Hreinn Óskarsson
Skógrækt ríkisins Suðurlandsdeild
Austurvegur 1-3
IS-800 Selfoss
hreinn@skogur.is
Gunnar Tómasson
Asparlundi,
Laugarási
IS-801 Selfoss