Náttúrufræðingurinn - 1951, Blaðsíða 10

4
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
einkenni ættkvíslarinnar, en þó ern til tegundir, sem hafa sívalan
stöngul eða svo sljóstrendan, að fletir hans eru ekki greinanlegir með
berum augum. Flest blöðin eru stofnstæð, ýmist þráðmjó eða flöt og
þá oft með upp- eða niðurorpnum jöðrum. Slíðrin eru lokuð (sam-
gróin). En á grasaættinni eru þau aftur á rnóti opin. Blómin eru ein-
kynja, í sívölum öxum, er ýmist eru legglaus eða leggjuð, drúpa þá
stundum eða lianga. Stundum eru sum öxin einvörðungu með karl-
blómum, er ætíð standa ofar en kvenblómin. En oft eru bæði kynin
í sama axinu, og eru þá karlblómin ýmist neðst (grunnstæð) eða efst
(toppstæð). Hvert kvenblóm er sveipað forblaði, er nefnist hulstur,
og er fremsti hluti þess oft teygður fram í lengri eða skemmri trjónu.
Við livert blóm er svo h'tið stoðblað, sem nefnt er axhlif. Fræflar eru
3 en frænin ýmist 2 eða 3. Aldinið er hneta. Hæð tegundanna er
mjög mismunandi, koma þar til greina eins og endranær bæði eðli
og vaxtarskilyrði. Flestar íslenzkar starir eru frá 10—50 sentimetra
háar, þær minnstu 1 cm og þær stærstu 125 cm.
II. Deildaskipting eftir útliti og stöðu axanna
Starirnar ern stundnm flokkaðar í 3 eða 4 deildir eftir því. hvernig
karl- og kvenblómum er komið fyrir á stcingulendanum. Tel ég 4-
deildaskiptinguna að ýmsu leyti eðlilegri, en hún er sem hér segir:
1. Einextar starir (Monostachyae). — Axið aðeins eitt á stráendan-
um, ósamsett. Karlblómin efst í axinu (á íslenzkum tegundum), eða
það er sérbýli (dioicia) og því
karl- og kvenbl. sitt á hvorum
plötnueinstakl. Frænin 2 eða 3.
2. Samextar starir (Homosta-
chyae). — Öxin fleiri en eitt.
Ekkert sjálfstætt karlax, heldur
eru karlblómin efst eða neðst í
hverju kvenaxi. Frænin 2.
3. Hdlfsamextar starir (Pseu-
do-Homostachyae). — Öxin
fleiri en eitt. Karlblómin neðst
í efsta kvenaxinn aðeins. Þó hef-
ur ein norræn tegund stundum
I. mynd. a) cinext stör, 1>) samcxt stör, Örlltið karlax (C. holostoma).
c) hálfsamext stör, <1) misext stiir. Frænill 2 eða 3.