Náttúrufræðingurinn - 1952, Page 7

Ingimar Óskarsson:
r
Islenzkar sæskeljar
Inngangur
Einni af fylkingum hinna svo nefndu lægri dýra hafa vísindamenn
gefið nafnið Mollusca, er þýðir mjúkur. Þessa dýrafylkingu höfum
við nefnt lindýr á íslenzku. Þetta heiti gæti bent til þess, að öll þau
dýr, sem eru innan vébanda þessarar fylkingar, væru mjúk og lin
viðkomu. En svo er þó ekki, því að aðallesa tveir af flokkum hennar
hafa byggt um sig meira eða minna öflugt kalkhús til verndunar hin-
um viðkvæmu líffærum. Þessir flokkar, sem allir kannast við, annað-
hvort af frásögn eða eigin sjón, eru skeljarnar (samlokurj og kufung-
arnir. Annan þessara flokka hef ég ákveðið að gera hér að umræðu-
efni, eða nánar tiltekið: íslenzkar sæskeljar. Teoundafjöldi skelj-
anna í heiminum er minni en vænta mætti. ef miðað er við víðáttur
hafanna og vatnamergð landanna. Rúmar 5000 tetrundir eru kunn-
ar, og af þeim lifa á annað jrúsund í ósöltu vatni. Eru flestar vatna-
skeljar af einni og sömu ætt: Unionidae. Þó er enginn fuiltrúi þeirr-
ar ættar á íslandi. Samt er landið okkar ekki svo örsnautt, að það
vanti alveg vatnaskeljar, því að héðan eru kunnar 4 tegundir með
vissu af Sphaeriidae. í heitu höfunum er fjölbreytni tegundanna
langsamlega mest, en minnkar smátt og smátt, eftir því sem nær
dregur heimskautunum. Og það svo mikið, að úr Norður-Atlanzhafi
eru ekki kunnar nema dálítið á þriðja hundrað tegnndir.
Þegar um sædýrafánu einhvers lands er að ræða, hafa margir dýra-
fræðingar hugsað sér dregna línu meðfranr ströndum þess (eða um-
ltverfis það, ef það er eyland) á 300—400 m dýpi og skoðast þá sú
lína sem markalína fyrir fánu þess lands. Öll dýr, sem ekki geta lifað
nema utan þessarar línu, teljast því ekki neinu sérstöku landi (djúp-
tegundir). Fyrir 30—40 árum ákváðu íslenzkir náttúrufræðingar
markalínuna hér við land á 400 m dýpi. Þeirri ,,landhelgislínu“ er