Náttúrufræðingurinn - 1952, Blaðsíða 27

ÚR DAGBÓK ÍSLENZKA FÁLKANS
21
Ef svo færi, lesari minn, að þú verðir einhverntíma staddur í brött-
um fjallahlíðum eða undir mjög háum hamrabeltum, þar sem þú
sérð fálka steypa sér skyndilega til flugs af hárri nibbu, þá taktu vel
eftir því, ef hann rennir sér niður með vaxandi lrraða á renniflugi,
hvort hann er ekki í vígahug, og þó enn betur, ef rjúpan (eða fugl-
inn), sem hann stefnir að, nálgast þig á flugi í fullu fjöri og þér virð-
ist hún kannske sýna rnerki þess á síðustu stund, að hún skynji aðför
íálkans, þá taktu vel eftir, hvort hann heldur snýr kviðnum eða hlið-
inni að henni, er þau hittast. Þetta síðarnefnda hef ég miklu oftar
séð, er fálkar slá rjúpur úr mikilli hæð. Sérstaklega eru það gamlir
fálkar, er nota þessa aðferð, enda auðséð, að hún er þeim miklu ör-
uggari til sigurs. Myndum við ekki liaga okkur eitthvað svipað í lík-
um tilfellum við lítinn, en hjólliðugan andstæðing, sem hefði ástæðu
til að verjast okkur upp á líf og dauða, en jryrfti ekki annað en ör-
litla snertingu til að fatast vörnin? Ég held við mundum þá einnig
oft komast upp á að nota sjálf farartækin. Sjáir þú svo rjúpuna falla
til jarðar og náir henni eftir slíka viðureign, hefur þú kannske í
höndum sönnunargagnið, hvernig áverkinn er tilkominn. En sjón er
sögu ríkari, og ólygnust eigin reynsla.
Ég skal nú í fáurn orðum reyna að lýsa því, er tálki slær fugl, og á
liina hlið, þegar hann grípur hann.1
Þegar fálki rennir sér að fugli á llugi til að slá hann, þ. e. gefa hon-
um högg, Jrá fer hraði hans sivaxandi og því meir eftir því sem fall-
lína hans er lóðréttari, og nær hámarki, er hann snertir fuglinn. Slái
fálkinn rjúpu, sem er hátt í lofti, og fari hann eftir línu, sem
hefur yfir 45° halla, þá fer liann ætíð í boga nokkuð niður fyrir hana
til að magna höggið áður en hann sveigir upp á við aftur með því að
breyta stöðu búksins og vængjanna. Ætli fálkinn aftur á rnóti að
grípa fuglinn í klærnar, en það virðist hann oft sjá sér fært á síðasta
augnabliki, þá dregur hann ætíð úr ferðinni með Jrví að slá úr vængj-
um og stéli áður en hann grípur fuglinn. Þetta hef ég margoft séð við
ýmsar og ólíkar aðstæður. Ef fálkinn sér, að fuglinn snýst ekki til
varnar, t. d. rjúpa, á síðasta augnabliki, með snöggri hliðarsveiflu, þá
er tækifærið oft upplagt að gTÍpa hann í klærnar. Þótt fálkanum
mistakist slík grip, eins og oft hendir, sérstaklega unga fálka, þá má
venjulega greina tvennt, ef einvígið gerist skammt frá manni. Það
fyrra er hreyfing fótanna, hitt, að þá Jrýtur fálkinn áfram svipaða eða
1) Grænlandsfálka (hvítfálka) hef ég nokkrum sinnum séð, en aðeins tvisvar grípa
rjúpu og í bæði skiptin á jörðu niðri.