Náttúrufræðingurinn - 1955, Page 3

Eysteinn Tryggvason:
Jarðskjálftar
1 nóvemberhefti tímaritsins SPHERE árið 1952 birtist grein um iarðskjálfta
eftir Dr. Beno Gutenberg, en það, sem hér fer á eftir, er að miklu leyti þýðing
a þessari grein. Dr. Gutenberg er nii forstjóri stofnunar, er fæst við rannsóknir og
mælingar á jarðskjálftum i Kaliforníu og mun hann vera frægastur og mest virtur
allra núlifandi jarðskjálftafræðinga.
Miðað við tímatal jarðsögunnar er sá tími, sem liðinn er síðan
mennirnir komu til sögunnar, mjög stuttur, og sögulegur tími er sem
augnablik. En jarðskjálftar hafa komið fyrir hundruðum milljóna ára
og enginn getur sagt, hvenær þeir komu fyrst á jörðinni.
1 hvert sinn, sem miklir jarðskjálftar koma, vaknar áhugi manna
fyrir þessum náttúrufyrirbærum. Hér á Islandi finnast árlega marg-
ir jarðskjálftar, sem oftast eru alveg meinlausir, en valda þó einstaka
sinnum stórtjóni. Það er því eðlilegt, að við Islendingar veitum þeim
mikla eftirtekt og viljum fræðast um orsakir þeirra og afleiðingar.
Jar'Sskjálftavísindi á li8num árum.
Vísindalegar athuganir á jarðskjálftum eru engan veginn nýjar.
Jarðskjálftar hafa um allar aldir vakið mikla eftirtekt og óhug. Rit-
aðar athuganir gefa upplýsingar um þá á liðnum öldum, en vísinda-
legt gildi þeirra athugana takmarkast mjög af ýmsum ástæðum, svo
sem þéttbýli landanna og menningu þeirra þjóða, sem löndin byggðu.
Það má segja, að jarðskjálftafræði, sem sérstök vísindagrein, hafi
fyrst komið til sögunnar fyrir rúmum 60 árum, enda þótt Kínverjar
hafi þekkt og notað eins konar jarðskjálftamæla fyrir 2000 árum, en
þeir mælar sýndu einungis stefnu mestu hreyfingar jarðskjálftans.
1 Evrópu komu til sögunnar mjög frumstæðir jarðskjálftamælar fyrir
meira en 200 árum og á átjándu öldinni voru viða gerðar athuganir
á áhrifum jarðskjálfta.
Á tímabilinu 1880 til 1910 var mjög ör þróun í jarðskjálftafræð-
inni. Þá voru fyrst smíðaðir og starfræktir jarðskjálftamælar af þeim