Náttúrufræðingurinn - 1955, Blaðsíða 34

96
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Samkvæmt þeirri flokkun eftir kornastærð, sem notuð er á Norð-
urlöndum og víðar og kennd við Svíann Atterberg, myndi þessi aska
kölluð fínsöndug eða grófmóug. Rúmtak öskunnar, er hún var látin
sáldrast niður án nokkurrar samþjöppunar mældist mér vera 1.15.
Mælikvarðinn til hægri á línuritinu sýnir þykkt öskulagsins með
þessu rúmtaki, sem gera má ráð fyrir, að askan hafi haft nýfallin.
Samkvæmt þessu var öskulagið rúml. 0.03 sm þykkt, þegar sporrækt
var orðið, en 0.04 sm, þegar myndin var tekin.
Þessar tölur eru vitanlega ekki algildar. Þykkt öskulags við spor-
rækt er breytileg eftir kornastærð öskunnar, eftir því, hvort askan
fellur á blauta jörð eða þurra og eftir því, hvernig land það er, sem
askan fellur á, hvort gróið er eða gróðurvana. En tölurnar gefa þó
góða hugmynd um það magn, sem um er að ræða og eru þar að auki
mjög sambærilegar við upplýsingarnar um gosið 1721, þar sem tal-
að er um sporrækt á graslendi.
Þrír hundraðshlutar úr sentimetra er ekki mikil þykkt. En þetta
samsvarar þó 3000 teningsmetrum ösku á ferkílómetra. Eins og fyrr
getur féll aska í Kötlugosinu á 65 þús. ferkm lands, og er það lág-
markstala. Ekki er þó víst, að sporrækt hafi orðið að ösku á öllu þessu
landssvæði, en hér við bætast svo flóar og firðir og önnur hafsvæði
innan þeirrar þykktarlínu, sem afmarkar sporrækt á landi, og er
svæðið innan þeirra marka a. m. k. 70.000 ferkm, en til að sporrækt
verði á því svæði þarf a. m. k. 200 milljónir teningsmetra eða rösk-
lega 200 milljónir tonna af ösku. Vitanlega er það þó ekki nema lítill
hluti þeirrar ösku, er féll í Kötlugosinu 1721, því að öskulag þykknar
mjög, er nær dregur eldstöðvunum. öruggt má telja samkvæmt upp-
lýsingum Hrafnagilsannáls, að öskulagið í Eyjafjarðardal hafi verið
mun þykkra, líklega mörgum sinnum þykkra, en 0.035 sm, þar sem
þess er getið, að það hafi sums staðar verið í skóvarp, en til þess ætti
að þurfa a. m. k. 2 sm öskuþykkt. 1 Skagafirði inn hefur öskulagið
einnig verið meira en 0.035 sm, ef trúa má Mælifellsannál, og sömu-
leiðis í Aðaldal, úr því að þar varð svo dimmt af öskufalli að tendra
þurfti ljós.
Mikilsverðar eru þær upplýsingar í anónýmu frásögninni, að askan
hafi verið sauðum upp yfir lágklaufir á sléttlendi í Biskupstungum,
en hestum upp yfir hófskegg austan Hvítár. Páll Pálsson, dýralæknir
á Keldum, mældi fyrir mig rollur og hross og fræddi mig á því, að
á hestum séu 12—15 sm upp fyrir hófskeggslið, en á rollum séu 6—7
sm upp fyrir lágklaufir. Nú er þess að gæta, að askan mun hafa fall-