Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1968, Page 56

Náttúrufræðingurinn - 1968, Page 56
46 NÁTTÚRU FRÆ'Ð INGURINN liðið á milli, og vísast að eins geti verið um Skjaldbreið. Hinsvegar hefur Guðmundur Kjartansson (1966) sýnt fram á, að dyngjan Leggjabrjótur er hlaðin upp í einu gosi. Hraungos eins og Skaftáreldar eru jarðsögulega séð anakrónismi, því þau tilheyra raunverulega liðinni tíð. Þau eru þó ekki stór miðað við stærstu hraungos Tertíertíma. J. H. Mackin (1961) telur eitt basaltlagið í Washingtonríki vera að minnsta kosti 25 000 km2, eða um fjórðung Islands að flatarmáli. Þó þyrfti líklega ekki nema gos á lengd við Surtseyjargos eða Mývatnselda og svipað hraunrennsli og á fyrstu dögum Skaftárelda til þess að mynda slíkt lag. Orka leyst úr læðingi í Skaftáreldum. Um hitaorku (Et) Skaftárelda í heild, reiknaða í erg, má fara nokk- uð nærri samkvæmt eftirfarandi útreikningi. Et = 3 X 101 Ggr X 1150°C X 0-2 kal/gr X J erg = 3 X 1027 erg. Er hér reiknað með, að rúmþyngd hraunsins sé 2.4, hiti 1150°C, eðlisvarmi 0.2 kal/gr. J (joule) er 107 erg og kalóría 4.19 joule. Erfiðara er að fara nærri um þá hreyfiorku, sem fór í að þeyta upp gosmölinni, en Jxið skiptir litlu máli fyrir útreikning á heildar- orku gossins, því hreyfiorkan er svo miklu minni en hitaorkan, líklega minni en þúsundasti hluti hennar. Til samanburðar má geta þess, að orka sú, sem leyst var úr læðingi í þeirri atómsprengju, sem drap íbúa Hiroshima, var 1021erg og er það 3 milljón sinnum minna en hitaorka Skaftárelda, en svona samanburður er raunar nokkuð villandi, því það sem mestu veldur um eyðingarmátt atómsprengju er hversu snöggt orkan leysist úr læðingi. Efnasamsetning hrauns og vikurs úr Skaftáreldum. í eftirfarandi töflu eru tvær heildargreiningar. Er sú fyrri grein- ingá vikri úr kofarústinni við Tungnaá, sem Císli Gestsson kannaði, hin síðari er úr vesturhrauninu, tekin við þjóðveginn niðri á lág- lendi. Þessar efnagreiningar gefa svipaða niðurstöðu, sem vænta mátti, en þó er meira af járninu sem hematít í vikrinum. Hraunið er bergfræðilega séð sú tegund blágrýtis, sem kallast þóleítísk og er
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.