Náttúrufræðingurinn - 1968, Page 116

102
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
fæst allgóður þverskurður af íjalliuu, röskir 100 m á þykkt, en
aldrei hef ég lagt í að telja lögin í þeirn þverskurði, enda ærið verk,
þar sem þykkt þeirra er allt frá nokkrum mm upp í 2 til 3 m.
Þarna eru 3 lög, sem aðallega geyma setbi'otin með steingerving-
unum. Tvö neðri lögin liggja af Stórhöfði austur að bæjarlæknum
í Skammadal og iiallar þeirn mikið niður á við til austurs.
Þriðja og efsta lagið má rekja óslitið frá Stórhöfði og austur í
Deildarárgil, jrar sem það hverfur undir árbotninn niður af svo-
nefndri Strandskoru (sjá 1. mynd). Mjög lítil truflun helur orðið
á berglögum fjallsins síðan jrað varð til. Þó má sjá brotalöm á
tveim stöðum en misgengi við þau er mjög óverulegt.
Gera má ráð fyrir, að nokkuð hafi veðrazt ofan af hábungu
fjallsins. Þó bendir jökulrákuð basaltklöpp norðaustan á fjallinu
(Sjónaröxl) til jress að minna hafi veðrast ofan af Jn í en ætla mætti
fljótt á litið.
En nær er mér að halda, að eftir standi aðeins norðurhluti
upprunalega fjallsins og líkindi til, að nú vanti þann hluta þess,
sem hæst bar að Jrví nýmynduðu, og þar hafi öldur Atlantshafsins
að unnið áður en skriðjöklar og horfin jökulfljót náðu að mynda
undirlendi það hið gróðursæla, sem nú nær frá fjallsrótum allt
að Dyrhólaósi, og í eina tfð hefur náð allt að Dyrhólaey.
Mín skoðun er sú, að Brúnin ásamt Skammadalskömbum og
Neshraunum sé elzti hlutinn af fjalllendi því, sem rnyndar Mið-
Mýrdalsheiðarnar og séu hluti af geysistórum gjallhaugum, tilorðn-
um í neðansjávargosi á sama liátt og Surtsey hefur skapazt á okkar
dögum, aðeins sá munur á, að jrað gos hefur staðið svo stutt yfir,
að ekki hafi náð að renna nema tiltölulega mjög lítið hraun.
Nokkrir nærri lóðréttir basaltgangar hafa náð að jrrengja sér í
sprungur í gjallhaugunum og eru mest áberandi gangur í austan-
verðum Skammadalskömbum og annar í Brún við Illugötu. Eftir
þverskurði fjallsins í Deildarárgili mætti halda, að svo skammt
hefði verið til lands í norðri er Jrað myndaðist, að sjór hafði ekki
brotið úr norður- og norðausturhlíðum þess og jaær haldið upp-
haflegri lögun sinni þangað til síðari eldgos (sennilega undir jökli)
fylltu að þeim og skópu hásléttu þá, sem nú nær frá Sauðalelli
suður á heiðarbrúnirnar, sem þó skriðjöklar ísaldar, a. m. k. síðasta
jökulskeiðs, eiga drjúgan ldut í að hafa gefið þann svip, sem hún
hefur nú.