Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 122

108
NÁTTÚ RUFRÆÐINGURINN
Jóhannsson hefur ákvarðað þessa niosa fyrir mig og eru nöfnin
birt hér með hans leyfi. Tegundirnar reyndust tvær, Funaria
hygomelrica Hedw. og Bryurh árgenteum Hedw. Báðar þessar teg-
undir eru algengar hér á landi, m. a. í Heimaey, og mosarnir sem
vaxa á norðurströnd Surtseyjar tilheyra annarri tegundinni (upp-
lýsingar frá Bergþóri Jóhannssyni). Báðar tegundirnar vaxa mjög
víða kringum mannabústaði og berast oft með mönnum milli
staða. Þar sem fundarstaður mosanna inni á miðri Surtsey er ein-
mitt meðfram þeirri leið, sem oftast er gengin upp að gígunum,
er mjög sennilegt, að mosarnir hafi ljorizt þangað með mönnum,
þrátt fyrir allar varúðarráðstafanir. Varla hafa þeir borizt þangað
með sjó og ólíklegt er, að fuglar hafi borið þá þarna inn á hraun-
ið, sem enn rýkur úr. Vindi er varla til að dreifa þarna, þar sem
lull langt er til Heimaeyjar eða um 18 km. Þá er varla um annan
möguleika að ræða en flutning með mönnum. Mosinn á ströndinni
gæti hafa borizt þangað með sjó, en fullt eins sennilegt er, að hann
hafi líka borizt með mönnum, því mannaferðir um eyna eru einna
mestar þarna á ströndinni, m. a. er lent þar á bátum.
Hinn 9. september fann Sigurður Hallsson smáplöntu í sand-
inum við hæsta sjávarborð á suðausturströnd Surtseyjar, og er það
í fyrsta sinn sem nokkur planta finnst vaxa þar. Samkvæmt beiðni
Sigurðar athugaði ég þessa plöntu næsta dag og reyndist hér vera
um fjöruarfa, lloukenya peploides (L) Ehrh., að ræða.
Dagana 9,—12. september s. I. dvaldist ég í Surtsey og athugaði
allar þær æðri plöntur, sem þá uxu þar og ég gat fundið. En marg-
ir plöntueinstaklingar, sem vaxið hafa í Surtsey, hafa átt þar skamma
ævi, því rætur þeirra ná oft ekki nema lélegri lestu í lausum sand-
inum, sem þar að auki fýkur fram og aftur ef nokkuð vindar að ráði
og hefur þannig marga plöntuna kaffært. Eg sá brátt, að lítil
grasplanta á norðausturströndinni, sem ég hugði íyrst vera melgras,
var að ýmsu leyti frábrugðin þeirri tegund. Við nánari athugun
þarna á staðnnm virtist blaðfóturinn, slíðrið og síðurhimnan líkj-
ast meira Festuca rubra I,., túnvingli, og smásjárathuganir á þver-
skurði á blöðum af þessari plöntu staðlestu síðan þessa ákvörðun
(Einarsson, 1967). Hér er því um fimmtu tegund blómplantna að
ræða sem nær að festa rætur í Surtsey. Túnvingull er mjög al-
gengur í Vestmannaeyjum, bæði á Heimaey og í úteyjum (Frið-
riksson og Johnsen 1967), og vex t. d. í Súlnaskeri, sem er aðeins í