Náttúrufræðingurinn - 1972, Síða 42

30
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Sé utkoman úr þessum talningum liorin saman sést bezt, hversu
nauðalík þessi hraun eru. Svo virðist sem gegnumgangandi sé nokk-
ur munur á samsetningu dyngjuhrauna annars vegar og hrauna
frá sprungugosum hins vegar. Nokkur munur er oft á „strúktur"
dyngjuhraunanna, en ekki verður nánar út í það farið að þessu
sinni.
Hins vegar sýna ofangreindar staðreyndir, að ekki er munur á
grágrýtishraunum, sem runnin eru fyrir eða á ísöld og hinum, sem
runnin eru eítir ísöld. Mér virðist mjög líklegt, að flest ef ekki
öll hraunin á Reykjanesi séu af sömu rótum runnin.
Ég hef oft áður nefnt grágrýtið doleritiskt ólívínbasalt (Jónsson
1971). Það er þó svo, að þau einkenni, sem liggja til grundvallar
fyrir því nafni, eru ekki ævinlega fyrir hendi og allverulegur munur
getur verið frá einum hraunstraumi til annars, þó komnir séu úr
sama eldvarpi og með stuttu millibili. Ýmsir hallast að því að kalla
grágrýtið ólívíntholeit, en nafnið tholeit er komið frá Saar-Nahe
svæðinu í Þýzkalandi.
Þessar nafngiftir skulu hér látnar milli hluta, því ekki vil ég hætta
mér inn í þann frumskóg nafna og fræðiheita, sem ríkir í bergfræð-
inni. Af þeim sökum hef ég fremur valið þann kostinn að gera grein
fyrir samansetningu bergsins. Getur svo hver nefnt það því nafni
sem henta þykir.
HEIMILDARIT
Bárðarson, G. G. 1927. Ágrip af jarðlræði. Reykjavík.
— 1928. Á Reykjanesi. Lesbók Morgunblaðsins. III. árg. 38. tbl. Reykjavík.
— 1928a. Geologisk Kort over Reykjanes-Halvöen. Det. 18. Skancl. Natur-
forskermöde 1929. Köbenhavn.
— 1928b. Neue Forschungen auf Reykjanes. Mitteil. der Islandfreunden XVII.
Jahrg. Heft 1. Jena.
Jónsson, J. 1958. Landbrotsbraunið. Náttúrufr. 28. árg. Reykjavík.
— 1960. Jökulberg í nágrenni Reykjavíkur. Náttúrufr. 30. árg. Reykjavík.
— 1971. Hraun í nágrenni Reykjavíkur. I. Leitahraun. Náttúrufr. Reykjavík.
Paijkull, C. W. 1867. Bidrag till kánnedom om Islands bergsbyggnad. Stock-
holm.
Peacock, M. A. 1936. The geology of the Viðey S. W. Iceland. Frans. Royal Soc.
Edinburgh. Vol. 54. Part II. No. 9.
Pétursson, H. 1900. The Glacical Palagonite-Formation of Iceland. Scottish
geogr. Mag. XVI.
Thoroddsen, Þ. 1902. Landfræðisaga íslands. III—IV. Khöfn.