Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1972, Blaðsíða 26

Náttúrufræðingurinn - 1972, Blaðsíða 26
102 NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN má nefna sem dæmi, að bæði Þingvallavatn og Kleifarvatn voru íslaus síðastliðinn vetur. Sérhvert stöðuvatn er eins og heimur út af fyrir sig. — Lííið gengur þar sinn gang, án þess að vera háð þeim skilyrðum sem ríkja á land- inu umhverfis og lífkeðjurnar láta nær eingöngu stjórnast af orku frá sólinni og því umhverfi, sem vatnið skapar þeim. í grundvallaratriðum er atburðarásin sú sama, hvort sem er á þurru landi, í hafinu eða í fersku vatni: Plönturnar eru undirstaða lífrænu framleiðslunnar og öll önnur lífssamfélög lifa á þeim beint eða óbeint. Plönturnar eru því kallaðar frumframleiðendur og það má skipta þeim í tvo hópa: Annars vegar eru hinar stærri rótföstu plöntur, sem vaxa frá fjöruborði og niður á um það bil 10 metra dýpi, hins vegar er plöntusvifið (phytoplankton), en það eru smá- sæjar plöntur sem svífa í vatnsmassanum. Mergð þeirra er oft geysi- mikil, og vegur þannig upp á móti smæðinni. Hinar stærri og rótföstu plöntur hafa margar hverjar stöngul og hlöð, sem standa upp úr vatninu, aðrar eru alveg í kafi og klæða botninn þannig, að hann er stundum fagurgrænn á að líta. Það eru takmörk fyrir því hve plönturnar geta vaxið langt niður á við í dýpið. Bæði er, að loftfylltir stönglar og blöð flestra þeirra þola ekki mikinn þrýsting, og eins fer birtan dvínandi eftir því sem dýpkar og án hennar geta plönturnar ekki verið. Plöntugróður nær því oft niður á meira dýpi í tærum fjallavötn- urn en í gruggugum láglendisvötnum, og kemur það nokkuð í stað- inn fyrir hlutfallslega lægra næringarstig fjallavatnanna. Plöntusvifið er tengt vatnsmassanum og er allsstaðar þar sem ljós nær til. Þótt svifþörungarnir séu smáir, þá er mergðin svo mikil, að þeir eiga töluverðan hluta í heildarfrumframleiðslunni. Sérstaklega á þetta við í stórum vötnum, sem hafa hlutfallslega mikið yfirborð miðað við strandbeltið. Plöntusvifið er þéttast í efri lögum vatnsins og þynnist niður á við með þverrandi birtu. í tærum vötnum getur svifþörungalagið orðið um 20—30 metrar á þykkt. f strandbeltinu (littoral), innan nm plöntugróðurinn er venjulega mjög fjölskrúðugt dýralíf. Þar lifa fleiri dýrategundir en víðast hvar annars staðar í vatninu meðal annars flestar þeirra, sem eru fiskinum mikilvæg fæða t. d. vatnabobbi (Lymnaea sp.), skötuormur (Lepidu- rus articus) og vatnafló (Eurycerus lamellatus). Þessi dýr lifa annað hvort sjálf á plöntum eða öðrum dýrum, sem lifa á plöntum. Úti í vatnsmassanum sjálfum er einnig ríkt dýralíf og nefnist það
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.