Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1972, Side 43

Náttúrufræðingurinn - 1972, Side 43
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 117 1. mynd. Skýringarmynd um hreyfingu daljökuls. Þversniðið til vinstri og ofanvarpið til liægri sýna straumlínur og færslu borholu (cd) á miðri línunni acb til cd'. Við það að jökullinn rennur, flyzt mælilínan acb til a'c'b', en form- breyting sveigir línuna til a'eb' og borholuna til ed'. Á miðri myndinni er heild- arhreyfingin sýnd nánar. minnzt á framhlaup þeirra. Jöklar, sem virðast liafa nær staðið í stað áratugum saman, lifna skyndilega, og eins og stífla bresti, hlaupa þeir langt fram á nokkrum mánuðum með hraða, sem er 10—100 sinnum meiri en slíkum jöklum væri eðlilegur. Sundurtættur jökullinn er þá alófær mönnum. Orsakir þess, að surnir jöklar hlaupa fram, eru enn ekki kunnar. Reynslan sýnir, að þessir jöklar virðast hlaupa með ákveðnu árabili. Brúarjökull virðist hlaupa á 70—100 ára fresti. Dyngjujökull og Síðujökull hlupu 1934. Tungnaárjökull vestan í Vatnajökli hljóp síðast 1945. Flestar ferðir á Vatnajökul eru farnar upp Tungnaárjökul, og því mun næsta framhlaup hans torvelda mjög í nokkur ár ferðalög um Vatnajökul. Múlajökull sunnan í Hofsjökli og Hagafellsjökull vestri í Langjökli voru síðastliðið sumar sundur- tættir eftir framhlaup. Þá hljóp Eyjabakkajökull um haustið. í Norð- ur Ameríku er vitað um yfir 200 jökla, sem hafa hlaupið, en engan í Skandinavíu. Augljóst er því, að ákveðin sérstæð skilyrði þarf til þess að jöklar hlaupi. Jarðskjálftar, eldsunrbrot undir jökli eða sveiflur í veðurfari geta ekki skýrt framhlaupin. Telja menn nú líklegast, að skýringar sé að leita í óknnnum aðstæðum við jökulbotn, t. d. óvenju

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.