Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1972, Qupperneq 46

Náttúrufræðingurinn - 1972, Qupperneq 46
120 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN Augljóst er, að litlu skiptir jökla, þótt vetur séu kaldir. Afkoman leggst síðan með þunga sínum á jökulinn, fer í bylgjum niður hann, og veldur hreyfingu hans. Því ætti að vera samband milli veðurfars og gangs í jöklum. Ef ákoman er meiri en leysingin, er afkoman jákvæð, jökullinn vex og ætti því að ganga fram, hörfa hins vegar, ef leysing er meiri en ákoman, og standa í stað, ef leysing er jöfn ákomunni; tekjur hrökkva aðeins fyrir gjöldum. En þetta sam- hengi er miklu flóknara en margan grunar. Viðbrögð hinna ýmsu jökla við afkomu sinni eru gjörólík. Á afmörkuðu svæði þar, sem ætla mætti, að veðurfar væri svipað, ganga surnir jöklar fram, en aðrir liopa. Sums staðar má kannski skýra slíkan mun í hegðun jökla með sérkennum í staðbundnu veðurfari. Oftast er þó skýr- ingar að leita í eiginleikum jökulsins svo sem halla, lögun, stærð, hraða og vatnsrennsli undir jökli. Segja má, að jöklar með tiltölu- lega stórt ákomusvæði séu næmir fyrir breytingum í vetrarúrkomu. Hins vegar eru jöklar með stór leysingarsvæði næmir fyrir breyt- ingum í sumarhitastigi. Hver jökull bregst við veðurfarsbreytingu á sinn hátt. Aflfræðileg vandamál taka við af hinum veðurfræði- legu. Veðurfarið er síbreytilegt frá ári til árs, og í takt við það verða sveiflur í afkomunni. Eitt ár getur afkoman verið jákvæð og næsta ár neikvæð. Yfir langt árabil hefur þó mátt greina langtímasveiflur í veðurfari, t. d. hlýnandi veðráttu á fyrri hluta þessarar aldar. Hinar tíðu smásveiflur verða oftast ekki greindar í viðbrögðum jökulsins. Þeir eru svo tregir til svars, að þeir virðast oftast nær eingöngu skeyta um langtímasveiflurnar, og einnig er töluvert tímavik milli sveiflunnar og svörunar jökulsins. Brattir jöklar, sem hreyfast hratt, bregðast skjótar við sveiflum í afkomu sinni en flatir jöklar og hægfara. Að öðru jöfnu má segja, að litlir jöklar séu röskir en stórir jöklar svifaseinir. Hinir síðar- nefndu virðast eingöngu bregðast við stærstu áföllum í afkomu og helzt ekki öðru en langvinnu hallæri eða stærstu veðurfarssveifl- um. Litlir jöklar ættu því að vera næmustu veðurfarsmælarnir, en stærri jöklar grófari. Er því varasamt að reyna að lesa veðurfarsbreyt- ingar úr gögnum, sem til eru um hop og framskrið einstakra jökla. Þar sem mælingar finnast á fjölmörgum jökulsporðum á svæði, eins og t. d. Vatnajökli, má liins vegar túlka niðurstöðurnar tölfræði- lega. Vegna tímaviks milli ákomubreytingar og viðbragða jökulsins
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.