Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1974, Qupperneq 74

Náttúrufræðingurinn - 1974, Qupperneq 74
68 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN varla hjallinn mikli í Hólmatungum, sem hlaðinn er eftir að hraun- ið var uppbi'otið, og fleiri slíkir. Spurningin er, livort þessir hjallar eru nenra lítið eitt elcfri en þunni jarðvegurinn. Sams konar þunnur jarðvegur finnst í mörg- um háttliggjandi farvegum, allt að 50—65 m yfir núverandi vatns- borði, svo sem í Gilinu bak við Áshöfða, á austuröxl Áshöfða, í Skjólbrekku austan við Landsárgilsmynni, á mörgum hraunflekum á gljúfrabörmunum svo og á botni Ásbyrgis. Þessi ungi jarðvegur er bundinn við ákveðin hæðarmörk upp frá ánni, hallandi með ár- dalnum. í honum finnast ekki fornu, Ijósu Heklulögin, en þeirra er H3 yngst, 2900 ára gamalt (Sigurður Þórarinsson, 1971). Eftir Jrykkt og öskulögum virðist þessi þunni móajarðvegur vera u. ]r b. 2400—2800 ára, og þó nær lægri tölunni. Að sumu leyti liggur ljóst fyrir, hvað gerst hefur. Allt Jretta virð- ast vera verksummerki eltir stórhlaup með óvenjumiklum og stór- gerðum framburði, sem hlaupið hafi niður árdalinn og hreinlega barmafyllt, og vel Jrað, hin miklu gljúfur, sbr. stórgrýtið og heljar- björgin ofan á hraununum svo og háu farvegirnir. Hala gljúfrin J^á grafist stórlega. Þessi býsn hafa dunið yfir fyrir rösklega 2000 árum, kannski 400—500 árum betur. Hlaup úr miklu lóni í Vatna- jökli eða eldsunrbrot í jöklinum gætu verið undirrót slíkra stór- viðburða, eða einhver meiriháttar stífla og vatnssöfnun norðan jökla. 5) Mikil hlaup fóru niður Jökulsárgljúfur á 15.—18. öld og ollu miklu jarðraski, fjársköðum og jafnvel manntjóni í byggðum (Sig- urður Þórarinsson, 1950), flest í sambandi við eldsumbrot í norðan- verðum Vatnajökli. Þau virðast þó hafa verið smámunir einir hjá stóra hlaupinu (eða hlaupunum) fyrir röskum 2000 árum. Sumar yngri hlauprastirnar á Söndunum eru trúlega frá þessum síðustu hlaupum. Þetta varpar dálitlu Ijósi á hina fjölmörgu aukafarvegi í Jökuls- árgljúfrum og hið mikla rof þar, ennfremur á stærð gljúfranna og vídd, röskun hraunanna og upphleðslu ungra malarh jalla. Þá skýr- ist og hinn furðulega unglegi jarðvegur í mjög háum farvegum. Ásbyrgi, hið fræga gljúfur, gæti verið að stofni til býsna fornt. En Jrað er straummótað gljúfur með rofhliðar austanmegin í báð- um gljúfurkvíslum, eins og vel sést t. d. utan úr Sandinum. Tvö- föld gljúfur á ýmsu mótunarstigi er ekki fátítt fyrirbæri í Jökulsár-
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.