Náttúrufræðingurinn - 1975, Qupperneq 5

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
131
Auk P. cingulatus eru lirfur tveggja vorflugutegunda algengar í
straumvatni á Islandi, en þær eru Apatania zonella Zetterstedt og
Limnephilus griseus (Linnaeus), einnig af ættinni Limnephilidae.
Þær eru algengustu vorflugutegundir á Islandi. Lirfur A. zonella
eru helmingi styttri en lirfur P. cingulatus, og margfalt minni mið-
að við rúmmál. Húsið er í lögun eins og drykkjarhorn, sem sagað
hefur verið neðan af, og er breidd framenda hússins 2 til 3 mm,
en afturendans 1 til 1,5 mm. Það er gert úr mjög fínum sandkorn-
um. Lirfur beggja þessara tegunda hafa ógreind tálkn á afturbol,
og má þekkja þær frá lirfurn annarra vorflugutegunda af ættinni
Limnephilidae á íslandi, sem hafa tví- og þrígreind tálkn. Lirfur
þessara tegunda sýnir 1. mynd, og fundarstaðir lirfa A. zonella frá
árinu 1974 eru sýndar á 2. rnynd.
Lirfur af tegundinni L. griseus finnast í lindalækjum víðast hvar
á landinu, en eru annars algengastar í pollum. Fullvaxnar lirfur
og hús þeirra eru 14 til 17 nnn, og breidd framenda hússins 3 til 4
nnn, og afturendans 2 til 3 mm. Húsið er dálítið bogið, og í lækjum
er það gert úr fínum sandkornum eins og lirfuhús A. zonella.
Lítið er vitað um lífsferil og vöxt hjá P. cingulatus hér á landi.
I endaðan maí 1974 voru lirfur fullvaxnar, og voru forpúpur (pre-
pupae) algengar, en svo nefnast fullvaxnar lirfur, sem lokað hafa
húsinu í báða enda og eru tilbúnar til að púpa sig. Einnig voru
púpur algengar á sama tíma í nokkrum straumvötnum. Lirfur f und-
ust þar til í júnílok, en forpúpur þar til um miðjan júlí. Púpur
fundust þar til í byrjun ágúst. Þegar lirfur eru kornnar að því að
púpa sig, festa þær húsin í neðra borð steina í ánum, og má oft
finna marga tugi undir einum steini (3. mynd). Samkvæmt erlend-
um athugunum gerist þetta oftast í lygnari hlutum ánna, þar sem
straumhraði er um og innan við 20 cm/sek (Scott 1958), en hér-
lendis fundust þær oft í miklu rneiri straumhraða, og í einni ánni
mældist hann um 120 crn/sek þar sem forpúpur fundust. Sumarið
1974 fannst fyrsta tóma húsið, sem púpa hafði skriðið úr, 22. júní,
og 23. júní veiddust tvær kvenflugur og ein karlfluga, sem voru að
skríða úr púpum í Suðurárbotnum í Ódáðahrauni, og þann 24.
veiddist ein karlflnga innanhúss á bænum Hvannstóði á Borgarfirði
eystra. Bæði í Suðurárbotnnm og í bæjarlæknum á Hvannstóði
fundust púpur á sama tíina. Hlutfall tómra húsa í straumvötnum
jókst stöðugt eftir Jjví sem leið á sumarið, og um miðjan ágúst fund-