Náttúrufræðingurinn - 1975, Blaðsíða 19

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
145
bæði hefur lítið súrefni komizt að honum og einnig hefur safinn
gufað út úr trénu og myndað meira eða minna einangrandi gufu-
lag umhverfis það (sbr. Friedrich, 1968 bls. 274). Augljóst er, að í
fyrstu hefur tréð skroppið nokkuð saman við útgufunina, viðurinn
sprungið og kvika troðizt inn í sprungurnar. Sést þetta vel af
mynstrinu á hraunveggnum til hægri við afsteypuna á 3. mynd.
Þá hefur kornið í ljós, að þegar glóandi hraunkvika umlykur tré
myndar það stífa og harða skurn umhverfis tréð. Rannsóknir á
Hawaii hafa sýnt, að skurn þessi er kristölluð, en þá gengur storkn-
unin hægt fyrir sig (Perret, 1913). Skurn þessi leiðir illa hita og er
allvel einangrandi. Tré, sem lokast inni í glóandi hraunkviku, get-
ur því haldizt óbrunnið í einhvern tíma.
Trjábolurinn, sem afsteypan er af í Húsavíkurkleif, hefur þó
fljótlega eyðzt að mestu eða áður en öll kvikan storknaði. Því næst
tróðst hraunkvika inn í holrúmið og storknaði þar. Hér virðist
nefnilega um sömu kviku að ræða og myndaði hraunlagið, enda
eini sjáanlegi munurinn sá, að hraunlagið er rneira ummyndað.
Bergfræðirannsókn styður þessa hugmynd. í Óslandi hafa fund-
izt sex afsteypur neðarlega í hraunlaginu, sem myndar eyjuna.
Afsteypurnar líkjast að öllu leyti þeirri, er fannst í Húsavíkurkleif,
og eru frá 15 til 40 cm í þvermál, en rnesta sýnilega lengd er 2 m.
Þunnsneiðar voru gerðar af einni afsteypunni og hraunlaginu, sem
þær fundust í. Eftir skoðun þeirra verður að telja það mjög lík-
legt, að um sömu kviku hafi verið að ræða í báðurn tilvikum.
Bergið í hraunlaginu er aðeins fínna í korni en afsteypan, en stein-
tegundasamsetning og magnhlutföll frumsteina eru mjög lík.
Bergið, sem sést í þunnsneiðunum, er mjög plagíóklasríkt og eru
plagíóklaslistarnir í hraunlaginu heldur smærri eða 0.05—0.1 mm á
lengd, en 0.1—02 mm í afsteypunni. Seguljárnsteinn (magnetít) er
einnig áberandi og finnst sem 0.01—0.05 mm stórir teningar í hraun-
inu, en í afsteypunni, þar sem teningarnir eru 0.01—0.08 mm, er
þar að auki talsvert af allt að því 0.15 mm löngum greinóttum nál-
um af sömu steintegund. Pýroxen finnst í svipuðu magni í báðum
sýnum og kernur fyrir sem óregluleg korn milli plagíóklaslistanna.
Dálítið er af járnglans (hematíti) í hraunlaginu, en ekkert í af-
steypunni og kann það að benda til afoxandi aðstæðna í holunni
eftir bruna kolefnisins úr trénu. Örfáir smádílar af plagíóklas fund-
ust í báðum sýnum og auk þess tveir örsmáir kristallar af ólivíni í
10