Náttúrufræðingurinn - 1975, Blaðsíða 38

162
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
TAFLA 4
Kristallar i ! hraunum frá gosinu 1970.
H-70-15 H-70-14 H-70-13 H-70-4 H-70-5
11. maí 14. maí 21. maí 1. júní 5. júní
Gler 94.6 78.6 70.1 71.4 76.2
Plagíóklas 4.1 18.5 25.0 22.1 18.5
Olivín 0.3 2.3 3.2 0.4 1.0
Pyroxen - - - 4.5 -
Stór plagíóklas 0.7 — - - -
Járnsteinar 0.3 1.0 1.9 1.6 4.4
Mýmörg sannfærandi dæmi um réttmæti diffrunarkenningar
urðu síðar til þess, að allt sem viðkom breytileika í samsetningu
storkubergs var skýrt með kristaldiffrun. Fallegar kenningar sem
sanna réttmæti sitt í ítrekuðum tilvikum hafa oft sefjandi áhrif.
Menn hneigjast til að leggja fremur áherslu á það sem styður kenn-
inguna en hitt, sem erfiðleikum veldur. Bunsen gamli var kveðinn
í kútinn, jrar sem hann lá kaldur í gröf sinni og Hekla dróst í diffr-
unardilkinn. Raunar f'éll Bunsen fyrir alhæfingarfreistninni. Það
sem hann sá í Heklu taldi hann algilt og setti fram kenningar um
allt storkuberg jarðarinnar. Nægar sannanir eru fyrir því að al-
ingin er röng, en ýmislegt bendir nú til þess að eitthvað sé hæft
í hugmyndum Bunsens um Heklu.
Nú er þar til að taka að gerðar voru ítarlegar efnagreiningar á
gjósku og hraunum frá gosinu 1970. Sýnin voru tekin við alla gíga
með stuttu millibili frá upphafi gossins til enda.
Efnagreiningarnar sýndu að gjóska og hraun sem upp komu
fyrstu tvo dagana voru örlítið breytileg, nokkur sýni höfðu hærra
kísilmagn en þau hraun sem síðar runnu, önnur sýni voru líkari.
1. mynd sýnir hvernig nokkur aðalefni breyttust með tíma.
bessar breytingar hefði að öðru jöfnu mátt túlka sem afleiðingar
kristaldiffrunar ,ef á þær er litið einar sér. Að þessu sinni voru
einnig gerðar efnagreiningar á allmörgum snefilefnum. Hlutfallið
milli snefilefnanna zirkóníums og yttríums er sýnt á 2. mynd. Punkt-
arnir falla þannig, að unnt er að draga um þá tvær beinar línur.