Náttúrufræðingurinn - 1975, Blaðsíða 70

NATTURU FRÆÐINGURINN
194
á staríi tveggja söfnunarsnillinga, þeirra Hálfdáns Björnssonar og Erlings Ólafs-
sonar, sem báðir liafa dvalið langdvölum á eynni.
Við upphaf rannsóknanna í Surtsey varð strax ljóst, að nauðsyn var á að afla
haldgóðrar jtekkingar um smádýralíf nálægra svæða, bæði Heimaeyjar og út-
eyja í Vestmannaeyjum, svo og Suðvesturlands, til þess að fá botn í landnám
lífvera á Surtsey. Þessi grundvöllur var aðeins að mjög takmörkuðu leyti fyrir
liendi þegar Surtsey myndaðist. Var eytt talsverðum tíma í söfnun dýra utan
Surtseyjar og fjallar verulegur hluti ritsins um þær athuganir. Er hér að finna
geysimikið af nýjum upplýsingum um smádýralíf Vestmannaeyja og Suðvestur-
landsins, sem mjög mikill fengur er að.
Um helmingur ritsins er skrá yfir tegundir landhryggleysingja, sem fundizt
hafa í Vestmannaeyjum (Surtsey meðtalin) og á Suðvesturlandi, frá Vík að
Reykjanesi. Bak við þessa skrá liggur mikil söfnunarvinna og feikileg greining-
arvinna. Má nokkuð af því marka unt umfang þessa verks, að í ritinu er getið
47 sérfræðinga, sem unnu að greiningu safnaðra dýra, auk höfunda sjálfra. Að-
eins örfáum hópum dýra hefur ekki tekizt að sinna að ráði. Við hverja tegund
í skránni er svo fundarstaða og fundardaga á athugunarsvæðunum getið, þekktri
útbreiðslu annars staðar á íslandi og erlendis stuttlega gerð skil og að lokum
er getið búsvæðis tegundar og stundum einnig annarra vistfræðilegra þátta (t.
d. fæðuöflunar).
í síðari hluta ritsins er svo fjallað almennt um smádýralíf athugunarsvæðanna
og landnám þeirra i Surtsey og leiða höfundar þar margt atliyglisvert í ljós.
Undirrituðum virðist þó á stundum gæta nokkurrar tilhneigingar til þess að
telja tiltækar upplýsingar um smádýralíf landsins traustari en efni standa til.
Þótt vel hafi verið unnið, er eflaust langt frá því að öll kurl séu komin til
grafar, einkum þegar í hlut eiga smáar lítt áberandi tegundir. Af þessum sökum
verða sumar bollaleggingar höfunda nokkuð hæpnar. Söfnunarvinna hefur auk
jress verið mjög mismikil á þeim svæðum, sem hér eru rædd, og skortir sums
staðar nokkuð á, að upplýsingar um söfnunarátak séu nægar til þess að unnt
sé að leggja mat á samanburð, sem gerður er á svæðum. Nokkuð liefur það háð
athugunum á framvindu landnáms í Surtsey, hve misjafnt söfnunarátakið hefur
verið í eynni frá ári til árs. Hefði verið æskilegt að staðla söfnunarvinnuna, en
sennilega hefur það ekki reynzt gcrlegt.
Á árinu 1972 liöfðu alls verið greindar um 160 tegundir landhryggleysingja
úr Surtsey, ótrúlega liá tala. Er meirililuti þessara tegunda tvívængjur, sem borizt
hafa í lofti. En af þessum dýrum hafa sennilega aðeins um 15—17 tegundir aukið
þar kyn sitt og aðeins 4 tegundir eða svo geta talizt stöðugir borgarar á eynni.
Gengur landnám greinilega seint og er það gróðurleysið sem því veldur fyrst
og fremst. Sennilega munu líða aldir þar til lífríki Surtseyjar liefur þróazt svo,
að sambærilegt verði lífríki annarra úteyja. Höfundar segja flestar tegundir,
sem fundizt hafa í Surtsey, komnar frá meginlandi íslands, en um einstaka
fiðrildi má fullyrða, að þau hafi borizt til Surtseyjar erlendis frá. Dýr, sem
berast með reköldum í sjó, koma væntanlega fyrst og fremst frá öðrum eyjum
Vestmannaeyja.