Náttúrufræðingurinn - 1975, Blaðsíða 16

142
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
trjáboli, sem síðan hafa brunnið, en hraunkvika fyllt holrúmin
eftir þá.
Jurtaleifar frá tertíer virðast sjaldgæfar í Hornafirði. Á jarð-
fræðikorti Þorvaldar Thoroddsen frá 1901 má þó sjá, að surtar-
brand er að finna í Hoffellsdal. Jón Jónsson (1954) gat einnig um
surtarbrand í dalnum og þjóðverjarnir M. Schwarzbach og H. D.
Pflug birtu árið 1957 lista yfir gró- og frjókorn fundin í brandinum.
Ákvarðanleg blaðför, aldin eða fræ hafa hins vegar ekki fundizt á
svæðinu. Sumrin 1969 og 1970 stóð yfir allvíðtæk jarðefnaleit í
Austur-Skaftafellssýslu og lann þá Ilaukur Jóhannesson svarta og
Jiarða trjáboli í setlagi lraman í Skálatindum. Það var vorið 1966,
að síðstnefndur höfundur þessarar greinar rakst á alsteypur trjáa
í hraunlagi í Óslandi.
Staðhættir — jarðfræði
Húsavíkurkleif er um það bil 500 m suðaustan við bæinn Húsa-
vík á suðurströnd Steingrímsfjarðar (1. mynd). Staðurinn hefur
verið þekktur lengi sem einn af beztu fundarstöðum tertíerplantna
á íslandi, en þýzki jarðfræðingurinn G. G. Winkler var lyrstur til
að geta um plöntuleifar þar árið 1863. Winkler safnaði talsverðu
af plöntusteingervingum í kleifinni og voru þeir síðan rannsakaðir
af hinum þekkta svissneska steingervingafræðingi O. Heer, sem
birti niðurstöður sínar árið 1868 í mikilli ritgerð um tertíerflóru
Islands. Á síðari árum hafa einkum Schwarzbach (1955) og Fried-
rich (1968) rannsakað og ritað um lögin í Húsavíkurkleif.
Sumarið 1967 dvöldu tveir fyrstnefndu höfundar þessa greinar-
korns um nokkurt skeið í Steingrímslirði og mældu þá ,upp jarð-
lögin í Húsavíkurkleif (Friedrich, 1968, bls. 271). Neðst í kleifinni
eru að minnsta kosti 8—10 m þykk setlög, dökkleit og leirkennd,
með allmiklu af surtarbrandi, og hala þau valalítið setzt til í stöðu-
vatni. Víða í setinu eru vel varðveittar plöntuleifar, einkum blað-
för, aðallega í kúlum eða bollum úr leirjárnsteini. Greinilegt er,
að eldvirkni hefur gætt á svæðinu meðan lögin mynduðust, því hér
og þar má sjá öskulög í setinu. Að lokum hafa setlögin kaffærzt
undir glóandi hrauni.
Ofan á setlögunum er um það bil 5 m þykkt, dulkornótt og dökk-
grátt basaltlag. Lagið er brotabergskennt neðst, með bólstramyndun