Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1975, Side 19

Náttúrufræðingurinn - 1975, Side 19
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 145 bæði hefur lítið súrefni komizt að honum og einnig hefur safinn gufað út úr trénu og myndað meira eða minna einangrandi gufu- lag umhverfis það (sbr. Friedrich, 1968 bls. 274). Augljóst er, að í fyrstu hefur tréð skroppið nokkuð saman við útgufunina, viðurinn sprungið og kvika troðizt inn í sprungurnar. Sést þetta vel af mynstrinu á hraunveggnum til hægri við afsteypuna á 3. mynd. Þá hefur kornið í ljós, að þegar glóandi hraunkvika umlykur tré myndar það stífa og harða skurn umhverfis tréð. Rannsóknir á Hawaii hafa sýnt, að skurn þessi er kristölluð, en þá gengur storkn- unin hægt fyrir sig (Perret, 1913). Skurn þessi leiðir illa hita og er allvel einangrandi. Tré, sem lokast inni í glóandi hraunkviku, get- ur því haldizt óbrunnið í einhvern tíma. Trjábolurinn, sem afsteypan er af í Húsavíkurkleif, hefur þó fljótlega eyðzt að mestu eða áður en öll kvikan storknaði. Því næst tróðst hraunkvika inn í holrúmið og storknaði þar. Hér virðist nefnilega um sömu kviku að ræða og myndaði hraunlagið, enda eini sjáanlegi munurinn sá, að hraunlagið er rneira ummyndað. Bergfræðirannsókn styður þessa hugmynd. í Óslandi hafa fund- izt sex afsteypur neðarlega í hraunlaginu, sem myndar eyjuna. Afsteypurnar líkjast að öllu leyti þeirri, er fannst í Húsavíkurkleif, og eru frá 15 til 40 cm í þvermál, en rnesta sýnilega lengd er 2 m. Þunnsneiðar voru gerðar af einni afsteypunni og hraunlaginu, sem þær fundust í. Eftir skoðun þeirra verður að telja það mjög lík- legt, að um sömu kviku hafi verið að ræða í báðurn tilvikum. Bergið í hraunlaginu er aðeins fínna í korni en afsteypan, en stein- tegundasamsetning og magnhlutföll frumsteina eru mjög lík. Bergið, sem sést í þunnsneiðunum, er mjög plagíóklasríkt og eru plagíóklaslistarnir í hraunlaginu heldur smærri eða 0.05—0.1 mm á lengd, en 0.1—02 mm í afsteypunni. Seguljárnsteinn (magnetít) er einnig áberandi og finnst sem 0.01—0.05 mm stórir teningar í hraun- inu, en í afsteypunni, þar sem teningarnir eru 0.01—0.08 mm, er þar að auki talsvert af allt að því 0.15 mm löngum greinóttum nál- um af sömu steintegund. Pýroxen finnst í svipuðu magni í báðum sýnum og kernur fyrir sem óregluleg korn milli plagíóklaslistanna. Dálítið er af járnglans (hematíti) í hraunlaginu, en ekkert í af- steypunni og kann það að benda til afoxandi aðstæðna í holunni eftir bruna kolefnisins úr trénu. Örfáir smádílar af plagíóklas fund- ust í báðum sýnum og auk þess tveir örsmáir kristallar af ólivíni í 10

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.