Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1991, Síða 22

Náttúrufræðingurinn - 1991, Síða 22
UM INNSKOT Það er alkunna að Island er byggt upp við eldvirkni. I hugum flestra þýðir þetta að eldgos hafi lagt til efnið í landið og vissulega er mikið til í því. Það er þó ekki allur sannleikurinn, því eldvirknin er margþætt fyrirbæri og aðeins lítill hluti þessa ferlis á sér stað á yfirborðinu. Mun meira gerist í dýpri jarðlögum og það fáum við sumt aldrei að sjá, þrátt fyrir umfangsmikið rof og umbyltingar jarðlaga. Sum hin dýpri fyrirbæri eldvirkninnar getum við þó litið augum eftir að roföflin hafa flett ofan af þeim. Einstöku sýnishorn af bergi djúplaganna berst til yfirborðs með bergkviku sem þaðan kemur. Slík bergbrot kallast hnyðlingar eða framandsteinar. Innskot geta verið býsna mikill hluti af jarð- lagastaflanum á sumum svæðum, eins og t.d. hér á landi, þar sem meirihluti jarðskorpunnar verður til við innskotavirkni. Eftir því sem ofar dregur í staflan- um vex þó hlutur hraunanna. Innskot má flokka á marga vegu til þess að draga fram sérkenni þeirra. Þeim er t.d. skipt í tvennt á grundvelli stærðarhlutfalla. Sum innskot eru tiltölulega þunn en önnur eru meira eða minna jafnstór í allar stefnur. Þessa tvo megin- hópa mætti kalla þynnur og flykki á íslensku. Innskotum er einnig skipt í tvennt á grundvelli þess hvort þau ligga samsíða öðrum lögum í jarðlagastaflanum, samlæg innskot, eða hvort þau skera önnur lög staflans, mislæg innskot. Mis- munandi hlutverk þeirra í jarðskorpunni á meðan þau voru óstorknaðir kvik- umassar, hefur einnig orðið tilefni til tvískiptingar. Sú skipting greinir þau í að- færsluæðar kviku og kvikuhólf. Eins og nöfnin segja, þá er kvikan á ferð frá einum stað til annars í fyrra tilvikinu, en í því síðara safnast kvika fyrir til lengri eða skemmri tíma. Á meðfylgjandi mynd sést niður í Hvannadal, lokaðan afdal í fjöllum Suður- sveitar. Þar er stórt innskot, berghleifur sem líklega er gamalt kvikuhólf og geymir margvíslegar bergtegundir. Ljósm. Páll Imsland. Páll lmsland Náttúrufræöingurinn 61 (1), bls. 16, 1991. 16
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.