Náttúrufræðingurinn - 1991, Blaðsíða 66

B
2. mynd. Love-bylgjur (A) og Rayleigh-bylgjur (B). Ground motion in surface waves,
Love waves (A) and Rayleigh waves (B).
YFIRBORÐSBYLGJUR
P- og S-bylgjur berast lljótustu leið
gegnum efnið og geta borist um allt
það rúm sem efnið fyllir. Þær eru því
stundum kallaðar rúmbylgjur. Nokk-
uð sérstakar aðstæður skapast þar sem
rúmið afmarkast af yfirborði, sem set-
ur áframhaldandi bylgjuhreyfingu
skorður. Þegar rúmbylgjur skella á
slíku yfirborði endurkastast þær og
geta breyst úr einni gerð í aðra. Við
sérstakar aðstæður verða til bylgjur
sem ferðast eftir yfirborðinu og hafa
sérstaka eiginleika. Þær kallast yfir-
borðsbylgjur til aðgreiningar frá rúm-
bylgjunum. Útslag þeirra er mest við
yfirborðið eða nálægt því, og deyr út
með dýpi. Dýpi bylgjunnar ræðst að
verulegu leyti af bylgjulengdinni. Því
lengri sem bylgjan er, því dýpra gætir
bylgjuhreyfingarinnar. Tveir megin-
flokkar yfirborðsbylgna eru kenndir
við eðlisfræðingana sem fyrstir bentu
á tilvist þeirra, Rayleigh og Love.
Rayleigh-bylgjur verða til við sam-
spil P- og SV-bylgna við yfirborðið.
Hreyfingar efnisagna fylgja spor-
baugsferlum eins og sýnt er á 2.
mynd. Allar hreyfingar eru í lóðrétt-
um fleti sem innifelur útbreiðslustefn-
una. Oftast er hreyfingin með bak-
snúningi eins og myndin sýnir, þ.e. í
bylgju sem fer til hægri hreyfist efnis-
ögnin rangsælis. Þetta má nota til að
ákvarða útbreiðslustefnu bylgjunnar
með mælingum.
60