Náttúrufræðingurinn - 1991, Page 34

TRÆÐUR
Træða er nýyrði sem hér er notað fyrir þá gerð innskota, sem ýmist hefur
gengið undir nafninu innskotslag eða silla - kallað sill á ensku. Nýyrðið er
myndað vegna þess að hin orðin henta illa. Innskotslag er þrísamsett orð og
hæfir því afar illa af málfræðilegum ástæðum. Heiti af þessum toga lenda ætíð
í frekari samsetningum og verða því að vera eins einföld og kostur er, annars
geta komið fram fjór- og jafnvel fimmsamsett orð. Slíkt er til mikillar óþurft-
ar. Menn hafa reynt að klóra sig út úr slíku samsetningarklúðri með því að
tengja orðhlutana með bandstriki, en það er ekki hefðbundin aðferð í ís-
lensku máli. Sylla er hugtak í landmótunarfræði og ástæðulaust er að stuðla
að ruglingi með því að gefa orðinu þannig, þó stafsetningunni sé breytt, tvær
merkingar í jarðfræðinni.
Innskot af þessum toga eru þynnur og flestar træður eru samlæg innskot
eða skera jarðjagastaflann undir mjög litlu horni. Þegar þær eru samlægar
hraunum í jarðlagastafla getur verið erfitt að skera úr um það, hvort um er að
ræða træðu eða hraunlag. Ef lagamótin eru glögg, má þó oftast sjá þar hrað-
kælda snertifleti bæði að neðan og ofan ef um træðu er að ræða.
Træður virðast ekki vera jafn algengar í íslenska jarðlagastaflanum og
gangar. Þó munu þær ekki vera jafn sjaldgæfar og áætla mætti út frá fjölda
þeirra træða sem gerð hefur verið grein fyrir á prenti. Mjög vandasamt getur
reynst að greina þær í staflanum. Þetta á einkum við um þær sem eru úr bas-
ísku bergi, þar sem þær eru svo líkar umhverfinu.
A meðfylgjand mynd, sem tekin er við Fagrahvamm í Berufirði, sést ein
mjög áberandi træða. Hún er úr basalti eins og grannbergið, en hún er vel
stuðluð og þannig ólík grannberginu. Einnig hefur rofið dregið sérlega vel
fram form hennar. Þetta gerir hana auðsæja. Ljósm. Páll Imsland.
Páll Imsland
Náttúrufræðingurinn 61 (1), bls. 28, 1991.
28