Fréttablaðið - 03.06.2009, Blaðsíða 14

14 3. júní 2009 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Við getum flýtt vegafram-kvæmdum umtalsvert á
næstu 2-4 árum án þess að þær
íþyngi ríkinu. Með því getum
við skapað störf og aukið öryggi
í umferðinni sem sparar þjóð-
félaginu milljarða króna á ári.
Fyrir rétt rúmlega 10 árum
opnaði fyrirtækið Spölur Hval-
fjarðargöng. Hugmynd nokkurra
einstaklinga um að einkaaðilar
reistu og rækju göng hérlendis
varð að veruleika. Í upphafi var
gert ráð fyrir því að það tæki um
20 ár fyrir göngin að borga sig
upp en ljóst er að það mun taka
skemmri tíma. Nú þurfum við að
skoða hvar Spalar fyrirmyndin
getur átt við annars staðar í
vegaframkvæmdum hérlendis og
hvernig hún getur komið best að
gagni í efnahagssamdrætti.
Nú er rætt um aðkomu lífeyris-
sjóða að uppbyggingu nýrrar
byggingar Landspítalans og
breikkun Hvalfjarðarganga
og er það vel. En í vegafram-
kvæmdum má einnig sjá fyrir
sér að lífeyrissjóðum, alþjóð-
legum þróunarbönkum og
íslenskum fjármálafyrirtækjum
verði boðið að fjárfesta í nýjum
verkefnum á þessu sviði sem
sum hver gætu hafist strax í lok
næsta árs. Þau verkefni sem ég
tel að við eigum strax að setja
í vinnslu með þessari aðferða-
fræði eru Sundabraut, breikkun
Suðurlandsvegar og Vesturlands-
vegar og ýmis gangagerð á höfuð-
borgarsvæðinu og göng úti á
landi sem teljast arðbær.
Kosturinn við aðferðina sem
beitt var í Hvalfjarðargöngun-
um er sá að fjárfestingarnar
færast ekki í ríkisbókhaldið.
Útgjöldum vegna framkvæmdar
af þessu tagi er jafnað yfir líf-
tíma eignarinnar í stað þess að
allur kostnaður sé gjaldfærður
við upphaf framkvæmda eins og
annars er gert. Verði Sundabraut
flýtt með þessari aðferð þá eiga
að koma til veggjöld þar til ríkið
taki yfir verkefnið að ákveðnum
tíma liðnum. Veggjöld eru ekki
til vinsælda fallin en nú er ekki
tími fyrir vinsældakosningar
heldur raunhæfar leiðir sem
íþyngja ekki ríkinu. Þeir sem
vilja ekki greiða veggjöld nota
gömlu leiðina. Veggjöld má nota
við gangagerð en þau eru hins
vegar ekki fær leið við breikkun
stofnbrautanna.
Slys á Suðurlandsvegi og
Vestur landsvegi eru alltof
tíð og framkvæmdir á þeim
vegum geta skilað gríðarlegum
ábata fyrir þjóðfélagið með
lægri tjónatíðni. Tjónin á þess-
um vegum eru allt að tvöfalt
kostnaðarsamari fyrir sam-
félagið en meðalslys á öðrum
vegum. Þess vegna eigum við að
leggja aukinn þunga í uppbygg-
ingu þessara vega þar sem sá
kostnaður mun vafalítið draga
verulega úr samfélagskostnaði
vegna umferðarslysa næstu ára-
tugi.
Þegar litið er til kostnaðar
vegna alvarlegustu slysanna
sem verða á Suðurlandsvegi er
það sérstaklega sláandi að lang-
alvarlegustu og kostnaðarsöm-
ustu umferðarslysin verða þegar
bifreiðar úr gagnstæðri aksturs-
stefnu skella saman, eins og
dregið er fram á neðangreindri
mynd. Íslensk tryggingafélög
eiga að koma að uppbyggingu
á þessu sviði og þau hafa sýnt
áhuga á slíku enda eru fjárfest-
ingar af þessu tagi bæði með
ígildi ríkisábyrgðar og draga
umtalsvert úr tjónum.
Hvaða slys eru kostnaðarsöm-
ust á Suðurlandsvegi?
Með því að nýta okkur enn
frekar aðferðir í anda Hval-
fjarðar ganganna mætti hugsa
sér að á næstu þrem árum
myndu vegaframkvæmdir allt
að því tvöfaldast en um leið gæti
ríkið dregið úr því fjármagni
sem það hugðist leggja beint í
opinberar framkvæmdir á næstu
árum. Þannig myndum við geta
stoppað meira í fjárlagagatið en
um leið aukið umsvif í vegafram-
kvæmdum hérlendis umtalsvert.
UMRÆÐAN
Jón Helgi Egilsson skrifar um Alþingi
og Evrópusambandið.
Alþingi og ríkisstjórn takast nú á við margvísleg erfið og umdeild verk-
efni vegna endurreisnar fjármálakerfis,
atvinnulífs og heimilanna. Hluti af far-
sælli lausn er að sem ríkulegust samstaða
náist um lausnir og stefnu til framtíðar. Þó
svo að mál séu mikilvæg þá eru sum mál
brýnni en önnur við núverandi aðstæður.
Mál sem hafa ekki með lausn á núverandi vanda að
gera og eru þar að auki líkleg til að ala á ósamstöðu
með þjóðinni eru sérlega vandmeðfarin. Slík mál
getur verið farsælla að leggja til hliðar eða vinna
þeim frekara fylgis með upplýstri, opinni
og lýðræðislegri umræðu.
Vissulega geta verið mismunandi skoðan-
ir á því hvaða mál teljast brýn og hver ekki.
Aðildarumsókn að Evrópusambandinu er
eitt þessara mála og ríkur efniviður í klofn-
ing meðal þjóðarinnar. Það er því fagnaðar-
efni að sjá ábyrga og málefnalega tillögu
nýrrar forystu Sjálfstæðis- og Framsóknar-
flokks um fyrirkomulag og undirbúning
aðildarviðræðna að ESB. Í tillögum stjórnar-
andstöðunnar er lögð til nálgun sem ætti að
geta skapað breiðari sátt og samstöðu um
þetta mjög svo umdeilda mál. Fyrstu skref stjórnar-
andstöðunnar undir nýrri forystu sjálfstæðis- og
framsóknarmanna eru traustvekjandi.
Höfundur er framkvæmdastjóri.
Vel gert
F
jármálaráðherrann hefur sætt nokkuð harðri gagnrýni
vegna nýrra skatta á bensín og áfengi. Fæstum kemur
það á óvart. Þessa ákvörðun verður hins vegar að skoða
í ljósi aðstæðna.
Eðlilega hlakkar í mörgum sem hlustað hafa á ómál-
efnalega gagnrýni fjármálaráðherrans sjálfs vegna svipaðra
aðgerða forvera hans. Auðvelt er að lesa yfir honum hans eigin
orð um afleiðingar ráðstafana af þessu tagi og áhrif þeirra á hag
skuldugra heimila. Frá þeim bæjardyrum séð á hann svipuhöggin
skilin.
Hitt er þó mikilvægara eins og sakir standa að horfa á málið
af lítið eitt hærri kögunarhóli. Náist ekki jafnvægi í rekstri ríkis-
sjóðs er algjörlega borin von að endurreisn efnahagslífsins takist.
Fyrsta óhjákvæmilega hænufetið sem stigið er að því marki er
þar af leiðandi ekki málefnaleg ástæða til að beita svipunni gegn
fjármálaráðherranum.
Jafnvægi verður ekki að veruleika nema með umfangsmikilli
hagræðingu og stórtækum niðurskurði. Það næst heldur ekki án
þess að lækka launakostnað í opinberum rekstri eins og þegar
hefur gerst á almennum vinnumarkaði. Loks verður ekki undan
því vikist að afla viðbótartekna. Tekjuskattshækkun í kjölfar
almennrar launalækkunar er þó verulegum takmörkunum háð af
augljósum ástæðum.
Eftir hækkun skatta á áfengi og bensín er allur raunverulegi
sársaukinn eftir. Það er kjarni málsins. Rök standa því til að gagn-
rýna ríkisstjórnina fyrir að byrja á smáskammtalækningum. Í
upphafi þessa árs átti að réttu lagi að liggja fyrir heildaráætlun
um aðgerðir í ríkisfjármálum. Nú fyrst er hún boðuð.
Eðlilegra hefði verið að sýna fyrst niðurskurð, aðhald og launa-
kostnaðarlækkun. Eftir það hefði verið rétt að kynna megintekju-
öflunarbreytingar. Sú skattabreyting sem ákveðin hefur verið er
tæpast annað en holufylling sem huga á að þegar raunverulegi
uppskurðurinn hefur verið saumaður saman.
Aðferðafræði ríkisstjórnarinnar er því augljós vísbending um
að hún sé enn ráðvillt og hikandi. Ríkisstjórnin verðskuldar þar
af leiðandi gagnrýni og pólitísk svipuhögg fyrir að halda þjóðinni
í þeirri stöðu og draga með því á langinn möguleika hennar til
viðspyrnu.
Engu er líkara en forsætisráðherrann hafi ekki strik til að sigla
eftir. Fyrir skömmu fóru sveitarfélögin fram á það við ríkisstjórn-
ina að hún beitti sér fyrir lagabreytingum til að greiða fyrir launa-
kostnaðarhagræðingu í grunnskólum. Án slíkra aðgerða er enginn
vegur fyrir sveitarfélögin og ríkisstjórnina sjálfa að ná tökum á
fjármálavandanum. Svar ríkisstjórnarinnar var að einstakir hags-
munahópar ættu að hafa neitunarvald þar um.
Ríkisstjórnin boðar stöðugleikasáttmála á vinnumarkaði. Hún
leggur hins vegar engar línur þar að lútandi. Þau mál eru nú í upp-
námi. Að réttu lagi á ríkisstjórnin að hafa forystu um að afmarka
það svigrúm sem aðilar hafa til heildarlaunabreytinga við ríkj-
andi aðstæður. Sú ábyrgð hvílir hins vegar öll á vinnumarkaðnum.
Þangað er nú horft eftir forystu um heildarlausnir.
Ríkisstjórnin hefur algjörlega sloppið við pólitíska gagnrýni á
þennan augljósa veikleika sem veit bæði að pólitískri stöðu hennar
og stefnu. Það ber hins vegar ekki vott um almennan skilning á
ríkisfjármálavandanum ef hænufetið verður ádeiluefni.
Hvenær á að nota svipuna?
Hænufetið
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Flýtum vegaframkvæmd-
um og sköpum störf
Aðalfundur Gigtarfélagsins
Aðalfundur Gigtarfélags Íslands verður haldinn
miðvikudaginn í kvöld 3. júní, kl. 19:30 á Grand Hótel
Reykjavík við Sigtún. Fundarsalur er Setrið.
Auk venjulegra aðalfundarstarfa mun Kolbrún Einarsdóttir
næringarráðgjafi á Landspítala halda erindi er hún nefnir;
Mataræði og gigt.
Allir eru velkomnir.
Gigtarfélag Íslands

"Af stað".
JÓN HELGI
EGILSSON
ÞÓR SIGFÚSSON
Í DAG |
M
æ
tin
ga
r
Vi
ns
tr
i b
ey
gj
a
Fo
rg
an
gu
r
Ek
ið
ú
ta
f
Af
ta
ná
ke
yr
sl
a
Ó
va
rð
ir
Ky
rr
st
æ
tt
H
rin
gt
or
g
4.000.000
3.500.000
3.000.000
2.500.000
2.000.000
1.500.000
1.000.000
500.000
Alvarlegustu slysin
596.267
3.534.355
1.087.566
Atvinnumál
Hægt en örugglega
Sjálfstæðisflokkurinn borgaði í gær
6.875.000 krónur til Stoða hf. og NBI
hf. vegna styrkja sem forverar fyrir-
tækjanna, FL Group og Landsbank-
inn, veittu flokknum seint á árinu
2006. Í yfirlýsingu Bjarna Benedikts-
sonar formanns sagði að styrkirnir
yrðu endurgreiddir með jöfnum
greiðslum á hverju ári næstu sjö árin,
án vaxta- og verðbóta. Það þýðir að
lokagreiðslan verður innt af hendi
árið 2016. NBI starfar í dag sem
Landsbankinn en Stoðir hafa
náð nauðasamningum við
helstu kröfuhafa. Héraðsdómur
á eftir að staðfesta samninginn.
Vonir standa til að Landsbank-
inn verði áfram starfandi eftir sjö
ár en alls óvíst er hver staða
Stoða verður árið 2016.
Enn þarf að safna
Þegar Sjálfstæðisflokkurinn verður
loksins búinn að endurgreiða
ofurstyrkina tvo verða í það minnsta
fimm kosningar að baki síðan tekið
var við þeim. Kosið var til þings 2007
og aftur nú í apríl og enn verður
kosið í síðasta lagi 2013. Sveitar-
stjórnarkosningar verða svo á næsta
ári og aftur 2014. Flokkurinn þarf því
að afla talsverðra styrkja til að geta
staðið straum af endurgreiðslunum
og þeim kostnaði sem hlýst
af því að reka kosninga-
baráttu. Tekjumögu-
leikar stjórnmála-
flokka þrengdust
mjög 2007 og kunna
að þrengjast
enn.
Allt að gerast
Það er svo önnur saga að af heima-
síðu Stoða að dæma er fyrirtækið í
ansi hreint flottum málum. Þar segir
(reyndar á ensku en hér í íslenskri
þýðingu) „Stoðir er eignarhaldsfélag
sem einbeitir sér að fjárfestingum á
sviði fjármála, trygginga, fasteigna og
smásölu. Meginfjárfestingar þess eru
til langs tíma. Stoðir stuðla að þróun
og vexti þeirra fyrirtækja sem fjárfest
er í. Stoðir fjárfesta bæði í rótgrónum
skráðum félögum og óskráðum og
leggja jafnt áherslu á hefðbundinn
iðnað sem fjölbreytileika í eigna-
safni sínu. Stoðir kaupa líka smærri
hluti í skráðum félögum sem virð-
ast góðir skammtímafjárfestingar-
kostir.“ Óneitanlega svolítið 2007.
bjorn@frettabladid.is