Samvinnan - 01.04.1944, Qupperneq 9

4. HEFTI
SAMVINNAN
íslenzk matvæli njóta hjá neytendum innanlands og
utan, er að langsamlega mestu leyti að þakka sam-
vinnumönnum og engum meira en núverandi forráða-
mönnum Sambandsins, sem sérstaklega urðu fyrir á-
rás kommúnista og fylgifiska þeirra fyrir að selja ekki
skemmdar vörur til neyzlu.
Einn af áróðursmönnum kommúnista í Hafnar-
firði varð var við, að hið skemmda kjöt var grafið á
eyðistað sunnan við kaupstaðinn. Virðist hann hafa
safnað nokkrum liðsafla og grafið upp nokkuð af hin-
um ónýtu matvælum. Er þetta játað í greinargerð
þeirra félaga, að kjötið hafi verið „sannprófað" til
manneldis. Mátti kalla það sorglegan vott um frábært
menningarleysi, að nokkrir afvegaleiddir menn fylgdu
sið hýenanna í Suðurlöndum, grófu upp skemmdar
matvörur, lögðu þær sér t.il munns og létu þingfull-
trúa sína segja, algerlega blygðunarlaust, frá þessu
athæfi á Alþingi. Dagblöðin öll í Reykjavík fylgdust að
í þessu máli. Þjóðviljinn hafði að vísu forustuna, en
Alþýðublaðið, Morgunblaðið og Vísir tóku í sama
streng. Birtu þau ýtarlegar fréttir um þennan kjöt-
fund Þjóðviljans, og viðamiklar greinar um málið. í
einni af þessum ritgerðum kom fram eins og í grein-
argerð tillögunnar á þingskjali 386, nokkur sársauki
yfir því, að þessi skemmdu matvæli skyldu ekki vera
geymd handa hungruðu fólki í herteknu löndunum.
Hér var um að ræða óvenjulega nærgætni. íslending-
ar hafa fram að þessu haft allra þjóða bezta aðstöðu
um aðdrátt góðra og mikilla matvæla allan styrjald-
artímann. Þegar kommúnistar ýttu undir fáfróða
menn að grafa upp og neyta skemmra matvæla, var
minni þörf en nokkurntíma endranær í sögu lands-
ins að grípa til slíkra óyndisúrræða. íslendingar höfðu
tiltölulega meiri fjárráð og betri aðstöðu til að hafa
góð matvæli í heimilum sínum heldur en endranær.
Af sömu ástæðu var þjóðarminnkun að því, að nokkr-
um íslendingum skyldi detta í hug að koma skemmd-
um matvælum til fólks í öðrum löndum, sem er þjakað
af langvarandi fæðuskorti, og þykjast menn að meiri
fyrir góðverkið.
Um stund leit út fyrir að moldviðri Reykjavíkur-
blaðanna ætlaði að formyrkva himinn réttra rök-
semda. Jafnvel einstaka fólk í sveit var farið að leggja
trúnað á, að á þeirra vegum hefði verið framin veru-
leg yfirsjón með því að selja ekki skemmd matvæli til
manneldis.
Jón Árnason ritaði yfirlitsgrein um málið í Tímann,
og tókst kommúnistum ekki að hagga rökum hans.
Nokkrar fleiri blaðagreinar voru ritaðar um málið í
þau blöð, sem bændur styðja sérstaklega. En kom-
múnistar héldu áfram sókn sinni eins og rannsóknar-
tillaga þeirra ber glöggt vitni um.
Þegar hér var komið sögunni, gerðist nýr þáttur í
matskemmdamálum íslendinga. Fiskmarkaður þjóð-
arinnar í Englandi var í hættu vegna vöruskemmda.
Hvað eftir annað var fleygt í Englandi heilum og
hálfum fiskförmum íslenzkra skipa og flutningabáta,
þegar þeir komu til enskra hafna. Var komið svo langt,
að eitt af helztu fiskmálablöðum Englendinga hélt því
fram, að ísl. fiskurinn væri „leynivopn Hitlers“, þ. e.
hættulegur lífi og heilsu ensku þjóðarinnar. Margar
aðrar kvartanir komu fram um skemmdan fisk frá
íslandi, og tjón útflytjenda var mikið, þegar hin-
um dýrkeypta fiski var fleygt á móttökustaðnum.
Margar ástæður voru til þessara kvartana. Stundum
kom til greina afbrýðisemi enskra keppinauta. Oft
var um að kenna hitum og þó einkum því, að fiski-
skipin urðu að bíða dögum saman í enskum höfnum
eftir afgreiðslu. En viðgeranlega orsökin var sú, að
skipin voru stundum of hlaðin af fiski og ekki nægi-
leg vöruvöndun. Útgerðarmenn, skipstjórar og í sum-
um tilfellum sjómenn sjálfir, áttu meiri og minni sök
á að meira var hlaðið í skipin, vegna hins háa verðs,
heldur en heppilegt var fyrir öryggi vörunnar.
Mér var ljóst, að hér var um að ræða þjóðarhættu.
Ef óorð komst á íslenzkan fisk á neyðartíma ensku
þjóðarinnar, myndi því ekki gleymt, þegar markað-
urinn verður opinn öllum þjóðum. Ég tók málið til
meðferðar á Alþingi, í Samvinnunni, Degi og Bónd-
anum. En frá öðrum heyrðist ekki hósti eða stuna, ef
frá voru talin nokkur fúkyrði í blöðum kommúnista.
En þetta umtal vakti þjóðina til meðvitundar um
hættuna. Enginn vafi er á, að farið var varlegar en
áður um ofhleðslu skipanna. Siðan þá hefur íslenzk-
um útflytjendum ekki verið brugðið um, að þeir flyttu
„leynivopn Hitlers“ inn fyrir varnargarða ensku þjóð-
arinnar.
Aðvörun mín bar þess vegna tilætlaðan árangur,
þó að hlutaðeigandi blöð kærðu sig ekki um að ræða
málið. En umræðurnar um skemmda fiskinn höfðu
annan og óbeinan árangur. Áki Jakobsson, Sigfús
Sigurhjartarson og allt þeirra fylgilið missti gersam-
lega málið, að því er snerti skemmda saltkjötið. All-
ur áhugi viðvíkjandi því að draga svo sem tylft
af kaupfélagsstjórum landsins fyrir lög og dóm út
af vörumeðferð, sem þeir áttu enga sök á, hvarf svo
gjörsamlega, að siðan þá hefur engum ásökunum ver-
ið hreyft í sambandi við kjötverzlun samvinnufé-
laganna.
Þetta mál liggur nú ljóst fyrir. Af óviðgeranlegum
ástæðum komu upp skemmdir í matarbirgðum kaup-
félaganna, sem annars eru yfirleitt hjá þessum aðilum
háðar strangasta eftirliti um vöruvöndun. Þá óðu
kommúnistar fram á vígvöllinn, bæði í Alþingi og
109