Samvinnan - 01.04.1944, Blaðsíða 14

SAMVINNAN
4. HEFTI
4. Hvaða menningargildi hefir atvinnuvegurinn fyr-
ir þjóðina.
Þessi atriði vil ég að síðustu, með fám orðum, at-
huga:
1. Skipulagsnefnd atvinnumála telur, í áliti sínu
og tillögum 1936, að 35,8% landsmanna stundi land-
búnað. Þessi hlutfallstala landbúnaðarins hefur alltaf
verið að lækka. Tel ég líklegt, að árið 1941 fari hún
ekki yfir y3 hluta landsmanna. Er því að vonum, þótt
framleiðsla á öðrum sviðum sé miklu meiri.
2. Af þeim skýrslum, sem fyrir hendi eru, er ekki
auðvelt að sjá, hversu mikið af innfluttum vörum
fer til reksturs hverrar atvinnugreinar. Til skamms
tíma var landbúnaðurinn þar mjög sparsamur. En
á síðustu árum hefur þetta talsvert breytzt. Til pen-
ingshúsa er notað meira af aðkeyptu efni en áður,
árlega er eitthvað keypt af landbúnaðarvélum og
verkfærum, girðingaefnum, áburði, sáðvörum o. s. frv.
Innkaup til reksturs sjávarútvegsins munu þó hlut-
fallslega mikið meiri. Koma þar einkum til greina
skipin, stór og smá — að minnsta kosti efnið í þau —
vélar og ýmis tæki, veiðarfæri, kol, olíur o. s. frv.
3. Ég held að enginn ágreiningur sé um það, að
vörur þær, er landbúnaðurinn framleiðir, sé í eðli
sínu fyrsta flokks lífsnauðsynjar, til að fæða og klæða
fólkið, og það mundi erfitt að fylla skarðið, svo við
mætti una, ef þeirra nyti ekki við, eða framleiðslan
minnkaði til muna. Að minnsta kosti færi þá bezt,
að ekki þyrfti að óttast viðskiptaörðugleika við út-
lönd og drjúgum yrðu aðrir atvinnuvegir að færa út
kvíarnar, svo eitthvað væri til að kaupa fyrir.
4. Það má ætíð minnast gömlu orðanna, að „lífið
er skóli“ og „svo lengi lærir sem lifir“. Skólarnir veita
góða undirstöðu, en umhverfið, viðfangsefnin og lífs-
kjörin, sem maður síðar á við að búa, skapa að mestu
þá byggingu, er upp af henni rís. Andlegur þroski og
víðsýni eru, að miklu leyti, ávextir viðfangsefna og
lífskjara. En viðfangsefnin eru margvísleg og misjöfn
að skilyrðum til að veita þann þroska, er eykur mann-
gildi. Eigi er rúm til að rökræða þetta hér. Á það
skal aðeins bent, að jafnvel þótt margt nytsamlegt
megi læra af hverju gagnlegu starfi, þá hefur þó,
á liðnum tímum jafnan verið litið svo á, að land-
búnaðarstörfin, í hæfilegu dreifbýli, væru að þessu
leyti með hinum frjósamari. Sveitaloftið er tært og
heilnæmt, störfin krefjast útivistar og jarðræktin er
samstarf við náttúruna til að þroska lífsöfl gróðurs-
ins, fegra landið og auka arðsemi þess. En þetta sam-
starf nær ekki góður árangri, nema starfsmaðurinn
einbeiti eftirtekt sinni og skilningi, til að þekkja það
lögmál náttúrunnar, sem gróðurinn byggist á. Þannig
knýr viðfangsefnið hann til að komast lengra og
lengra, sýna árvekni, festu og trúmennsku í starfinu.
Þannig næst góður árangur, sem eflir áhugann og
eykur víðsýnið, skapar starfslöngun og vinnugleði og
lífið verður manni farsælt og frjósamt.
íslendingum hefur tekizt, í meira en tíu aldir, að
varðveita mikil andleg verðmæti, þótt leið þeirra hafi
oft verið myrk og þrengingum háð. Að þessu leyti
hefur það líklega verið mikið lán, að þeir í fyrstu
settust að sem landbúnaðar- og dreifbýlisþjóð og hafa
til skamms tíma lifað því lífi.
Það er, eins og kunnugt er, viðurkennd reynsla, að
fólki í miklu þéttbýli, eins og á sér stað í bæjum og
borgum, hættir til, þegar tímar líða, að úrkynjast og
þarf ekki margar kynslóðir til, að þetta verði áber-
andi, ef þýttbýlið nýtur ekki stöðugt nýrra fólks-
strauma, frá dreifbýli sveitanna. Bæjalíf okkar ís-
lendinga er ungt, og að ýmsum menningarstofnunum
er auðveldari aðgangur í bæjunum en til sveita og má
þar nefna skóla, bókasöfn o. fl. Það væri líka synd
að segj a, að kaupstöðunum hafi ekki til þessa hlotnazt
ríflegt fólksframlag, frá sveitunum. Þó líta margir
svo á, að þessarar úrkynjunar verði nú þegar vart,
ekki sízt í höfuðstað landsins.
Það er vissulega margt, sem réttlætir þá stefnu að
efla sveitalíf og landbúnað sem mest á komandi
árum.
Kr. Guðlaugss.
IJrslit
Þegar verið er að ganga frá þessu hefti til prent-
unar, er lokið að mestu að telja þjóðaratkvæðin um
sambandsslit við Danmörku og stofnun lýðveldis á
íslandi.
Með sambandsslitum eru 70 536 gegn 365
Með stofnun lýðveldis eru 68 862 gegn 1064
Svo sem þegar er kunnugt, var þátttakan í at-
kvæðagreiðslunni afar mikil, og mun oft í hana
vitnað á ókomnum tímum sem glæsilegan vitnis-
burð um sterka og einhuga þjóðarvitund íslendinga,
þegar á reynir, þótt jafnan sé deilt og deilt hart
um hin daglegu störf og aðferðir. En einhugur sá,
er fram kom við þessi sögulegu tímamót gæti bent
til þess, að við deildum að jafnaði meira um leiðir
en markmið.
Það hefur vakið sérstaka athygli, hve geysilega
einbeittur vilji kom fram í sveitum landsins í þessu
máli. Öll sveitakjördæmi skiluðu langdrægt 100% af
atkvæðamagni sínu þegar á fyrsta degi, — þrátt fyrir
vorharðindi, snjóalög í mörgum byggðum norðan lands
og austan, illfærum vegum og einyrkjabúskap.
Framtíð fslendinga er undir því komin, hve vel
þeir kunna að gæta fengins frelsis. Þeir sem mest
lögðu að sér til að öðlast það, munu ekki sízt lík-
legir til að standa öruggan vörð um það.
114