Samvinnan - 01.12.1952, Blaðsíða 11

Miaca í ís á Seyðisfirði
Þetta inun veia eina myini, sem vitað er um, af hintl merka vetvarskipi
Miaca. Mvndin var lekin af pvi á Seyðisfirði 13. ágúst 1SS7, á afmrelisdegi
eiganda pess, Otto Wathne. Sltipið strandaði árið eftir við Austurland.
k______________________________:________________________J
hörðustu átökin, sem urðu milli þess-
ara aðila, og urðu það úrslita átök.
Vegna fjárhagsörðugleika tókst
Ivaupfélagi Þingeyinga ekki að flytja
inn nægan vetrarforða haustið 1886
og var því fyrirsjáanlegur matbjargar-
skortur á komandi vetri hjá kaupfé-
lagsmönnum. Vöruskemmur selstöðu-
verzlunarinnar munu hafa verið all-
vel birgar, en þaðan var kaupfélags-
mönnum ekki hjálpar að vænta, því
verzlunin hafði lagt á þá algert við-
skiptabann, nema því aðeins að Jreir
gengjust undir þann kostinn að snúa
með öllu baki við félagi sínu og skuld-
binda sig til þess að verzla aðeins við
selstöðuverzlunina í framtíðinni.
Sá kostur Jrótti að vonum ófýsileg-
ur hverjum Jreim, sem tileinkað hafði
sér hina nýju verzlunarmálastefnu,
samvinnufélagsskapinn. Þá þegar var
fengin nokkuð áþreifanleg reynzla á
því, hversu kaupfélagsverzlunin var
hagstæðari en viðskipti við kaup-
mannsverzlunina. Menn voru teknir
að eygja, sem í hyllingum, hvers
vænta mætti í framtíðinni, er félagi
þeirra yxi fiskur um lirygg. Kaup-
félagsmönnum var ljóst, að ef Jreir
gengu nú selstöðuverzluninni á hönd,
gat aðeins ein afleiðing orðið af þeirri
ráðabreytni, stórkostleg lömun á fé-
laginu eða jafnvel fullkomin upp-
lausn. sem þýddi andlegt skipbrot
Jæirra manna, sem glæstastar vonir
höfðu tengt við kaupfélagið um bætt-
an efnahag og aukna menningu. Til
slíks ófarnaðar var erfitt að hugsa,
þegar þess var gætt, að starfsemi K. Þ.
hafði þegar brotið allstór skörð í virk-
isveggi selstöðuverzlunarinnar í liér-
aðinu.
Þannig stóðu sakir liaustið 1886.
Báðum aðilum mun hafa verið jafn
ljóst, að nú hlaut til úrslita að draga.
Verzlunarstjórinn hafði ákveðið að
neyta þess færis, er hann nú hafði á
félaginu, og kaupfélagsmönnum var
vel Ijóst, í hverri hættu þeir og félag
þeirra var statt. Og undir þessum
kringumstæðum fæddist hin djarfa
lmgmynd að fá skip til að sigla til
Húsavíkur nreð vöruforða til félags-
ins eftir nriðjan vetur 1887.
Nokkur vafi leikur á því, liver átti
fyrstu hugmyndina að Jressu fyrirtæki,
hvor þeirra Benedikts frá Auðnum
eða Snorri Oddsson í Geitafelli hafi
átt þar frumkvæðið. Það eitt er víst,
að fyrstir manna ræddu Jreir Jressa
hugmynd sín á milli og að saman tók-
ust þeir ferð á hendur, ásanrt Jóni í
Múla, að Gautlöndum til að flytja
Jressa uppástungu við formann kaup-
félagsins, Jón Sigurðsson aljringis-
mann. Tillaoair fékk jróðar undir-
tektir hjá honunr, enda nrun Iionum
hafa verið nranna ljósast, að einhverra
úrræða varð að leita, svo sem málum
var nú konrið.
Hinn 3. jan. 1887 var aðalfundur
Kaupfélags Þingeyinga haldinn í
Múla og mun þar hafa verið ákveðið
að ráðast í Jretta djarflega lyrirtæki.
Einkennilegt er Jiað, að í fundargerð
þessa fundar er ekki neitt bókað unr
Jretta atriði. En af bréfi, senr varðveitt
er í endurritabók K. Þ. frá Jiessum ár-
um, og dagsett er 4. jan., er vikið að
ákvörðun þessa fundar unr nrálið. Bréf
þetta er ritað til Jóns Vídalíns og í því
er hann beðinn að flytja málið við L.
Zöllner, stórkaupmann í Newcastle,
senr reyndist kaupfélaginu hinn ágæt-
asti unrboðsmaður og viðskiptavinur
bæði fyrr og síðar. Jafnframt því, að
vörupöntun er send nreð bréfi Jiessu,
er Zöllner beðinn að útvega skip til
vöruflutninganna. Sú missögn hefur
slæðst inn lrjá þeim, sem ritað hafa um
Jietta efni, að vörupöntun og bréf um
þetta efni hafi verið send með síðasta
pósti á árinu 1886, en endurritabók
sú, er að framan greinir, tekur af öll
tvínræli í Jiessu efni.
í bréfi því, sem nefnt er hér að
framan, er svo að orði komizt: Oss dylst
eigi, að það geti orðið nokkru kostnað-
arnreira að fá vörurnar svona snenrma
(á góu eða einmánuði), en félagið vill
nrikið til vinna, að Jietta geti orðið,
Jiví Jiað er hið eina ráð til að losa hvern
einstakan félagsmann úr verzlunar-
ánauð kaupmanna og gera félagið
sjálfstætt.
Þegar litið er á ástand Jiað, sem
skapazt liafði í héraðinu haustið 1886,
verður auðsætt, að þessi ályktun kaup-
félagsstjórnarinnar, sem undirritaði
bréfið, var á fullum rökum reist, osc
að úrslitaorrusta stóð fyrir dyrum.
Hvílíkt stórræði og nýmæli hér var
á ferð má marka af því, að það var
að kalla ójiekkt í siglinga- og verzlun-
arsögu Norðurlands, að Jiangað væri
11