Samvinnan - 01.09.1955, Page 9

Ferðasaga frá frostavetrinum 1917-18
Eftir Sigurh Egilsson frá Laxamýri
Með því að nú er liðið hátt á 4. tug ára
síðan hafís varð hér landfastur síðast,
svo orð sé á gerandi, má telja víst, að
óðum dragi að því, að sú saga fari að
endurtaka sig, því ófyrirgefanleg bjart-
sýni eða öllu heldur skammsýni væri
það, að álíta að slík fyrirbæri séu um
garð gengin. Vel kann það þó að dragast
enn um sinn, en hins vegar ógerningur
að treysta því til langframa, með því að
þetta íslausa tímabil er orðið í lengra
lagi miðað við þær heimildir, sem fyrir
hendi eru, um fomar staðreyndir.
Nú fækkar óðum þeim mönnum, sem
sjálfir muna alvarleg ísaár og þá að
sama skapi þeim, sem geta gert sér fulla
grein fyrir þeim vágesti, sem hafísinn
er, með því að reynslan ein er ólýgnust.
Það er því skylda þeirra, sem bezt vita
og helzt geta gert sér fulla grein fyrir
þeim voða, sem þarna liggur sífellt í
leyni, að vara yngri kynslóðir við og
brýna fyrir henni og þá einkum leið-
andi mönnum á hverjum tíma, að hafa
ætíð allan viðbúnað í bezta lagi að
fremstu getu og þá fyrst og fremst með
því, að hafa Norðurland og Vestfirði á-
vallt birg af helztu matvælum, eldsneyti
og fóðurbæti strax og vetrar, en á því
hefir verið mikill misbrestur mörg árin,
oft af óviðráðanlegum orsökum en ekki
ætíð og sem þá er vart afsakanlegt.
Þetta ætti að vera þeim mun auð-
veldara nú, sem minna þarf til hlut-
fallslega en fyrrum þegar skortur var,
auk matvæla og eldsneytisskorts, á ótal
mörgu, sem nú er til hjá öllum þorra
manna og ýmis konar hjálpartækja nýt-
ur við, áður óþekktra, auk meiri efna-
legrar getu.
Eftirfarandi endurminningar frá 1918,
gætu verið lítilsháttar hugvekja um of-
angreint efni, en þær eru skrifaðar árið
1928 og bera þess merki í ýmsum við-
miðunum.
Að kvöldi hins 23. nóv. 1917 lagði
ég af stað frá Húsavík með e/s „Ster-
ling“ áleiðis til Siglufjarðar, til dval-
ar þar um tíma. Kona mín hafði þar
vetursetu ásamt dreng, sem við átt-
um á 1. ári.
Á leiðinni var ég um stund, að mér
fannst, á milli svefns og vöku og þótti
þá sem einhver kæmi inn til mín og
segði, að skipið væri að sigla í strand
og hrökk ég upp með andfælum.
Litlu seinna sofnaði ég og dreymdi
Sigurðitr Egilsscm frá Laxamýri.
þá enn hið sama og var ég lengi að
átta mig á því, hvort hér væri um
veruleika að ræða eða ekki og var
þess á milli að hugleiða, hvað verða
myndi, ef til þess kæmi að skipið
strandaði og hvar það myndi þá helzt
verða, því mér fannst bæði vakandi
og sofandi það vofa yfir, þótt ólíklegt
væri. Veður var dimmt og talsverður
stormur og svaf ég óvært, en hræðslu
fann ég ekki til og hefi aldrei fvrr
eða síðar orðið fyrir sams konar á
skipi. Þó gerðist ekkert sögulegt á
meðan ég var um borð, en á öðrum
degi eftir þetta (26. nóv.) strandaði
skipið raunverulega á Sauðárkróki og
var talin tvísýna um tíma hvort það
hefðist út, en þó fór svo. En mikill
leki kom að því og vörum varð að
skipa upp á Sauðárkrók. Stóð nú
draumur minn, eða hugarburður, í
sambandi við þetta atvik og hvemig
verður þá slíkt skýrt? Mig hafði einu
sinni áður dreymt mjög svipað, nótt-
ina áður en ég fór í ferð með vélbát,
sem lenti í hrakningi miklum og rak
loks á land óviljandi, en á svo hent-
ugum stað, að ekki sakaði til muna.
Um þessar mundir var komin raf-
magnsveita á Siglufirði í lítilli ár-
sprænu, sem reyndist með öllu ónóg-
ur aflgjafi til Ijósa, hvað þá meir,
þegar frost vom og snjóar, en samt
höfðu menn sett allt sitt traust á
veituna sem ljósgjafa, lagt niður lampa
að miklu leyti og voru þeir auk held-
ur ekki til í verzlunum, né það sem
til þeirra þurfti, nema af mjög skorn-
um skammti. Olía var og mjög tak-
mörkuð, enda skömmtuð, því margir
urðu að nota hana með sem eldsneyti,
þar eð kolaforði var lítill, þau mjög
dýr og annað eldsneyti hverfandi.
Fyrir jólin tók að setja niður snjó
og herða frost og af því leiddi, að
mjög fór að þrjóta vatn til rafveit-
unnar, og um jólin var svo komið, að
Ijósin entust ekki nema rétt á meðan
messa stóð yfir og svo var þeim brugð-
ið upp 10—15 mínútur um háttatím-
ann. Dimmt var í lofti eins og oft er
um það leyti árs og dagur stuttur.
Þegar dagsbirtuna þraut, var því ekki
um annað að gera fyrir fólk í mörg-
um húsum en að þrengja sér saman
í skársta herbergið í húsinu, umhverf-
is þá einu olíutýru, sem til var, enda
helzt hita þar að fá, eftir að herða
tók frostin. Jólin 1917 og nýárið 1918
em þær dimmustu hátíðar, sem ég
hefi lifað, en að sumu leyti nutu
menn þeirra vel, því við slík skilyrði
vex samúð fólks og hver verður meira
fyrir annan en oft endranær við venju-
legar aðstæður.
Um þetta leyti árs em siglingar
strjálli en aðra tíma, norðanlands, og
er því oft skortur á ýmsum vörum
á tímabili, en jafnaðarlega fara skip
að koma aftur í janúarlokin eða byrj-
un febrúar og bíða menn því rólegir
og áhyggjulitlir, þótt ýmislegt vanti
stuttan tíma, í góðri trú og von um
9