Samvinnan - 01.09.1955, Síða 10

það, að úr rætist áður en vandræði
hljótast af. Og svo var í þetta sinn.
En það fór öðru vísi en venjulega að
þessu sinni, þótt úr rættist vonum
betur, því „landsins forni fjandi“
lokaði öllu Norðurlandi í einni svipan.
Þeir, sem ekki hafa átt heima á
Norðurlandi eða lifað það að sjá haf-
ísinn byrgja alla norðurströndina áð-
ur en miðsvetrarvöruforðinn kemur,
geta naumast skilið hvaða geig það
getur valdið íbúunum og einkum þó
í byggðum eins og Siglufirði, sem er
inniluktur af reginfjöllum á þrjá
vegu, ókleifum yfirferðar með nokk-
urn teljandi flutning, enda má fnll-
yrða það, að hefðu frostin, sem komu
í janúar, staðið teljandi lengur en
varð óg ísinn legið landfastur fram
á sumar, hefði óhjákvæmilega orðið
tjón á fólki, vegna eldiviðarskorts og
matvæla, því hvort tveggja var að
mestu þrotið. En að því sinni létti
farginu af í tæka tíð, án teljandi
harmkvæla, þótt mörgum liði miður
vel um stund, og hefði slík viðvörun
átt að herða á mönnum með að gera
allt, sem unnt er að gera, til að
tryggja Norðurland gegn þessum vá-
gestum, hafís og kulda, en því miður
vantar mikið á að slíkt sé komið x
gott horf.
Svo hittist á, að þegar ísinn lokaði,
var skipið „Villemoes“ statt á Siglu-
firði og fraus þar inni og var ein-
hverju af kolaforða skipsins miðlað til
bæjarbúa til mikils hagræðis, því eldi-
viðarleysið var mörgum það bagaleg-
asta. A „Leirunni“ innst í firðinum
voru 3—4 skipaskrokkar, sem teknir
voru til niðurrifs í eldinn og var það
um tíma nær eini eldiviður, sem marg-
ir heimilisfeður gátu krafsað sér úr
flökunum. Eg var einn af þeim, sem
komst að gömlu flaki, en á því var
sá galli, að búið var að rífa svo mikið
ofan af því, að það sem eftir var fór
í kaf með hverju flóði og varð því
að vinna þegar fjara var. Skipið var
úr eik og mjög naglrekið, og því erf-
itt að sneiða hjá nöglum, þegar sagað
Arar, en mest varð að vinna með sög-
um og stundum niðri í vatni, þegar
falla tók að. Maður varð þá oft fyr-
ir slæmum vonbrigðum, þegar hætta
varð í miðju sagarfari með hitlausa
sög og kalt að skerpa úti á ísnum, en
ekkert til í eldinn heima nema það,
sem daglega aflaðist. Þessa daga var
frá 18-—24° frost og heldur kalt að
vinna í krapstellu og vatni, en verkið
var með afbrigðum erfitt og áhuginn
í bezta lagi, því hver smábútur sem
losnaði var mikils virði, þar sem skip-
ið var úr eik.
Þeir, sem eru svo lánsamir að búa
í góðum húsum, vel upphituðum, vita
naumast hvers virði það er, nema þeir
hafi sjálfir kynnzt andstæðunum og
held ég, að flestir gætu haft gott af
því, í hæfilega smáum skömmtum.
Hitt veit heldur enginn, án þess að
revna, hvaða tilfinningar það vekur
hjá manni, að sjá lífsnauðsynjaskort-
inn standa fyrir dyrum og leita inn-
göngu og svo aftur að hinu leytinu
að rejmast maður til að standa á
móti honum og ná að afla þess, sem
maður þarf, áður en það er um sein-
an. Slíkt er áreiðanlega þess vert að
hafa xeynt það, þótt það sé á hinn
hóginn ekkert til að leika sér að.
Engan annan eldivið en þann, sem
ég náði úr flakinu, hafði ég til um-
ráða og var mikil vinna og ströng að
gera hann nothæfan; fyrst að saga
stykkin úr flakinu og sumpart brjóta
með fleygum og bareflum, því næst
draga þau heim mót brekku og síð-
an kui'la niður í smátt, svo að þau
kæmust inn í lítil kolaeldsvirki. En
það var líka sönn nautn í því að
setjast inn í ylinn að kvöldi dags, fara
úr frosnum og blautum fötum og
nevta matar, sem ekki var unnt að
matreiða án þessa erfiðis. Oft var erf-
itt að koma Iífi í eldinn, þar sem upp-
kveikja var naumast fáanleg eða
steinolía, enda minnist ég þess varla,
að smágreiði hafi vakið meiri þakkar-
tilfinningu hjá mér en sá, er gamall
maður, sem ég þekkti lítið, færði mér
troðinn poka af vel þurrum sverði
einn daginn. Slík greiðasemi, þegar
svona stendur á, gleymist seint, þó
að einn poki af sverði sé annars lítið
verðmæti og ekki mikils metinn að
jafnaði.
Ég hafði ætlað mér að fara aftur
austur í Þingeyjarsýslu eftir nyárið og
þá með skipi til Húsavíkur, en nú
voru öll sund lokuð í því efni. Land-
leiðin þangað er bæði alllöng og erf-
ið. Bezta leiðin og sú, sem farin mundi
að sumaidaginu á hestum, liggur um
Siglufjarðarskarð yfir í Fljótin, það-
an yfir Lágheiði til Ólafsfjarðar, um
Revkjaheiði í Svarfaðardal inn með
Eyjafirði til Akureyrar, þá um Vaðla-
heiði, Ljósavatnsskarð og út Köldu-
kinn eða austur í Reykja og Aðal-
dal. í sæmilegu skíðafæri að vetri til
mundi þetta vera 4—5 dagleiðir.
Stytzta leið, sem um er að gera, er að
fara svokallaða Botnaleið til Ólafs-
fjarðar yfir Grímubrekkur til Svarf-
aðardals, yfir Eyjafjörð í Höfða-
hverfi, inn Dalsmynni og austur yf-
ir Gönguskarð eða Uxaskarð, sem er
erfiðara og vandfarnara, en styttra.
Þessa leið má fara á þrem dögum, en
hún er vandfaxnari og meira í ó-
byggðum. I þetta sinn fannst mér
þriðja leiðin geta komið til greina, sú
að ganga á ís til Flateyjar á Skjálf-
anda og inn með Kinnai'fjöllum, og
hugði ég hana færa á tveim dögum.
Flestir, sem ég átti tal við um þessa
leið, álitu hana illfæra og mesta óráð
að hugsa sér slíka för, því bæði mundi
ísinn ógreiðfær, hætt við dimmviðri
um þetta leyti og svo höfðu sézt
bjarndýr á Skjálfanda og var naum-
ast fýsilegt að mæta þeim. Samt sem
áður var ég staðráðinn í að fara
reynsluför út á ísinn, en morguninn,
sem ég ætlaði í hana, kippti sundur
ísnum við Siglunes, svo að ég komst
ekki frá landi og vai'ð það til þess, að
ég hætti alveg við þessa hugmynd,
sem betur fór.
Þá var sjálfsagt að velja næst
stytztu leiðina, Botnaleið til Olafs-
fjarðar, en hana hafði ég ekki farið
áður og var ráðið frá að fara hana
fylgdarlaust, svo að ég réði mér
kunnugan mann til fylgdar. að
minnsta kosti hálfa leiðina, enda var
dimmt á fjöllum flesta daga og frost
á milli 20—30°. Við lögðum svo af
stað snemma morguns í sæmilegu
veðri og skíðafæri. Leið okkar lá inn
svokallaðan Hólsdal inn úr Siglufirði,
yfir Hólsskarð ofan í Ámárdalsbotn,
sem gengur inn úr Héðinsfirði. Ferð-
in gekk þolanlega yfir hjá Ámár-
hyrnu, en þar fór að dimma af hríð
og kvaðst fylgdarmaður ekki öruggur
um að rata lengra. Var þá ekki um
annað að gera en að snúa við, þó að
mér þætti súrt í broti, þar sem lítið
vantaði til, að hálfnað væri í Ólafs-
fjörð, af því það erfiðasta var búið.
En að Ieggja einn út í óvissuna, fannst
mér fulldjarft, þótt mér dytti það í
hug. Við snerum því við. Fengum við
(Framh. á bls. 23)
10