Samvinnan - 01.10.1957, Blaðsíða 21

á undan Jóhannesi og tengdabróðir
hans. Jóhannes á Sveinseyri, faðir Ól-
afs Jóhannessonar útgerðarmanns og
kaupmanns á Patreksfirði, var og mik-
ill atorku- og dugnaðarmaður og val-
menni að mannkostum. Hann var
smiður góður bæði á tré og járn, ágæt-
ur sjómaður og framúrskarandi hepp-
inn við sjó. Hann var höfðingi mikill
heim að sækja og var það jafnt við
hvern, sem að garði bar. Hann var
sæmdur riddarakrossi Dannebrogsorð-
unnar 1885, og var það mál manna
þar vestra, að hann hefði einkum
fengið þessa viðurkenningu fyrir
manngæði sín og höfðingsskap.
Jón Þorleifsson á Suðureyri í
Tálknafirði var einn þessara heldri
bænda í hreppnum. Var hann jafnan
nefndur Johnsen eða Johnsen á Suð-
ureyri. Hann var sonur Þorleifs kaup-
manns Johnsens á Bíldudal og konu
hans, Helgu Sigmundsdóttur bónda í
Akureyjum Magnússonar sýslumanns
Ketilssonar í Búðardal. Hann var at-
kvæðamaður, hagsýnn og duglegur og
miklu betur að sér um margt, en títt
var um bændur í þá daga. Hann hafði
á fyrri árum sínum fengist við útgerð
á skútum og átti þilskip um nokkurt
árabil. Hafði hann á hendi fjölda
trúnaðarstarfa í sveitinni og réð jafn-
an miklu.
Fjórum til fimm árum áður en ég
fluttist hingað í Tálknafjörð, var
fluttur hingað Kristján Kristjánsson
frá Mýri í Bárðardal, búfræðingur frá
Hólum. Hann kvæntist dóttur Jó-
hannesar Þorgrímssonar á Sveinseyri
og bjó hér á Eyrarhúsum. Hann var
maður greindur og vel að sér, hafði
kynnst kaupfélagsskap Þingeyinga í
átthögum sínum og hafði allmikinn
áhuga á þeim málum. Hann var ötull
hvatamaður þess, að myndaður var hér
félagsskapur um pöntunarfélag, og var
því alltaf góður stuðningsmaður. með-
an hann dvaldist hér. Við vorum sam-
býlismenn yfir 20 ár, því að jarðirnar
liggja saman. Hann var ágætur sam-
vinnumaður. Hann tók við hrepp-
stjórastarfi hér rétt eftir aldamót og
hafði á hendi þar til hann fluttist héð-
an vorið 1923. Oddviti var hann hér
til 1905, og tók ég þá við af honum.
Fórst honum allt vel og var hér nýtur
maður og þarfur.
Geta verð ég hér enn einna hjóna.
Sama árið, sem ég flyzt hingað,
flytjast einnig hingað ung hjón frá
Hornafirði, og fara að búa í Stóra-
Laugardal, Guðmundur Hallsson og
Margrét Einarsdóttir. Bjuggu þau þar
í þrjú ár, en keyptu svo Ytri-Eyrarhús
hér á Sveinseyri og bjuggu þar óslitið
þangað til 1948, er Guðmundur and-
aðist 84 ára að aldri. Þau hjón voru
bæði menn liins nýja tíma, bæði bráð-
greind, Guðmundur fróðleiksmaður
mikill og víðlesinn í bókmenntum, þó
að ekki hefði hann notið neinnar
skólamenntunar. Hann sat með mér í
hreppsnefnd yfir 20 ár, og studdi að
framfaramálum eftir beztu getu.
Hann var ákveðinn hvatamaður þess,
þegar eftir að fræðslulögin gengu í
gildi 1907, að byggðir yrðu hér tveir
barnaskólar í hreppnum, og var það
gert árin 1910 og 1911. Var það tals-
vert átak á þeim tíma, og ekki aðrir
hreppar, sem lögðu í slíkt hér í sýslu
þá, en Patrekshreppur og Suðurfjarða-
hreppur, enda kaupstaðir í þeim báð-
um. Þá sat Guðmundur Hallsson í
hreppsnefnd, komum báðir í hana
sama árið, 1903.
Margrét kona Guðmundar var all-
mjög á undan sínum tíma um flest
það, sem að snyrtimennsku laut og
umgengni innanhúss. Bæði breiddu
þau út frá sér góð áhrif og menningu.
Þau áttu sjö sonu og eina dóttur og
komu þeim öllum vel til manns, og
var það mikið verk, þar sem þau
höfðu lítið bú, og jafnan einyrkjar,
þangað til börnin fóru að geta hjálp-
að þeim. En bæði voru þau sparsöm
og hagsýn, og þó að stundum kynni
að vera þröngt í búi, þáðu þau aldrei
neina hjálp annars staðar frá.
Guðmundur Hallsson var mikill
hvatamaður þess, að kaupfélagið hér
var stofnað, traustur stuðnings maður
þess til dauðadags og einlægur sam-
vinnumaður.
Margt var hér fleira af ágætum
mönnum og dugandi, sem voru að
hætta vegna aldurs og annara ástæðna,
þegar ég kom hingað. Má þar til
nefna Guðmund Jónsson bónda í
Stóra-Laugardal, mikill dugnaðar- og
framtaksmaður. Hann átti hálfar
Laugardalseignir á móti séra Lárusi
Benediktssyni. Við búskap af honum
tók Guðmundur Jóhannes sonur hans,
dugandi maður og félagsmaður góð-
ur, en missti heilsuna fyrir aldur
fram. Hann studdi vel að framgangi
kaupfélagsins alla sína tíð, og margra
fleiri mætti ég minnast, sem hér hafa
lagt drjúgan skerf, til þess, sem unnist
hefur í framfaraátt og viðreisnar á
þessari nálega hálfu öld, sem ég er
búinn að dveljast hér.
En nú finn éf, að kraftar mínir eru
á þrotum, og því senn lokið, sem ég
mun ógert eiga á þessari jörð. Og enn
bíða verkefnin hinna ungu manna,
óþrjótandi mörg og freistandi, eins og
var, þá er okkur hló hugur í brjósti,
fauskunum, sem nú eru á förum.“
Þannig farast Guðmundi Jónssyni
orð. Og einhvern veginn finnst mér
maðurinn og æfistarf hans verða skilj-
anlegra á bakgrunni þessa umhverfis
og þeirra hátta sem í æsku hans og
uppvexti voru ríkjandi. Hún varar sig
stundum ekki á því yngsta kynslóðin
í landinu, hve bratt þurfti að stíga,
þangað til náð var áfanganum, þar
sem vér stöndum nú. Þessar minning-
ar Guðmundar eru, eins og að ganga
við hönd honum yfir nokkur klungrin.
Sigurður Einarsson, Holti.
Á melunum í mUdri ágiistssólar
miðdegisbirtu út með Steingrímsfirði
ég leit eitt blóm — ég hélt ég aldrei yrði
svo undri lostinn; þvílík börð og hólar!
Aldrei sá ég svo barmafylltan birtu
bikar á grönnum fœti til mín réttan,
svo mjölviþrunginn blaðabríisk og
þéttan,
blómkrónu í fagurgulrí silkiskyrtu.
Óskastund! gef mér eitt af þessum
blómum;
ég œtla að festa það í brúnum lokkum
álfkonu sem var eitt sinn bíisett hér;
hvergi fann ég í lífsins dýru dómum
djásn sem fer grœnum kyrtli og
þunnum sokkum
betur en slíka melasól frá mér.
Páll H. Jónsson
SAMVINNAN 21