Samvinnan - 01.12.1958, Blaðsíða 22

Krotað á spássíu
Framtíð biskupsstóls og alþingis
Eftir Gunnar Gunnarsson
Þegar þetta er ritað er enn ekki vit-
að, að hvaða niðurstöðu klerkastétt
landsins muni komast á kirkjuþingi
því, sem háð er hér í Reykjavík þessa
dagana, varðandi tillöguna um fjölg-
un biskupa og endurreisn biskupsstól-
anna á Hólum og í Skálholti, en bisk-
up landsins hefur látið uppi, að hann
telji misráðið að flytja embættið og
manninn úr höfuðborginni austur á
sinn forna stað, og virtist þá gera ráð
fyrir að biskupinn yrði aðeins einn.
Fleiri skoðanir komu fram við þing-
setninguna, þótt hér verði ekki rakt-
ar, nema hvað þess skal getið, að for-
sætisráðherra taldi andmæli herra
biskupsins gegn austurflutningi létt-
væg. Gerðist Hermann Jónasson tals-
maður þess, að biskuparnir yrðu tveir
og staðsettir á stólunum fornu, en
síðan svaraði herra biskupinn forsæt-
isráðherra og urðu þar kaup kaups.
Svo sem þeim, er þessa dálka lesa,
þegar er kunnugt, hallazt sá, er þetta
ritar, fremur að skoðun forsætisráð-
herra í þessum efnum en herra bisk-
upsins. Þó er þess að gæta, að hinir
fornu biskupar áttu yfir sér erkistól,
erlendan að vísu, en undir honum
voru þeir jafnréttháir. Að stjórnar-
deild komi í erkistóls stað er lágkúra
og þjóðkirkjunni ekki til hróss, að hún
skuli una því frómlega. En hún unir
svo mörgu. Og það sem prestastéttin
þolir án þess að heyrist stuna eða
hósti, ætti leikmaður að geta sætt sig
við.
Hitt er svo annað mál, að verði
biskuparnir tveir og aðeins tveir, er
hætt við að úfar kynnu að rísa, yrði
öðrum hvorum í nokkru mismunað, en
hvorugur landshlutinn líða það með
góðu móti, að yfirbiskup sæti í hin-
um, nema þá helzt ef embættið færð-
ist um set við fráfall yfirbiskupsins,
en það gæti haft á sér annmarka.
Einfaldast sýnist að hafa biskupa
landsins þrjá og sæti yfirbiskupinn í
Reykjavík. Gæfist þá og hinum tveim
betra næði til að sinna kennimanns-
og jafnvel rit- eða vísindastörfum,
enda mætti við kjör þeirra hafa hlið-
sjón af hæfni og áhuga. Gæti slíkt
starf orðið þjóðinni fullt eins nota-
drjúgt og embættiserill á þönum ýmiss
konar, en engin hætta á að ekki yrði
hæfum mönnum á að skipa í hina að-
sópsmeiri stöðuna og nógir til fást.
Kostnaðarauki af þessum nýbreyt-
ingum, ef úr yrði, er auvirðumál og
fáránleg röksemdafærsla að flíka öðr-
um eins smámunum i landi, þar sem
æðimargt fer í súginn án þess að ann-
að komi til hlutskiptis en timbur-
manna-annir. Gildir hið sama um
flutning Alþingis á sinn upprunalega
stað, hugmynd sem forsætisráðherra
drap á, en hvarf frá að lofa stuðn-
ingi, illu heilli, þar sem vitað er að
Hermann Jónasson er vel fylginn sér.
Skýzt þótt skýr sé! Munu nú aðrir
hljóta heiðurinn af að hafa fylgt því
máli til sigurs, þótt síðar verði.
Að til framkvæmda komi í þvi efni
er sem sé ekki efunarmál. Sú öld er
ekki fullþroska um óbrenglaða frels-
iskennd og ábyrgðina af endurheimt
sjálfstæðisins, sem lætur hjá líða að
þoka þinghaldinu austur á Vellina við
Öxará. Þá fyrst, er það gerist, er þjóð-
in snúin heim úr útlegð, erlendri og
innlendri.
Skoðun Jóns forseta í því efni var
bundin tíma og aðstæðum, breyttar
samgöngur hafa gersamlega hrundið
öllum viti bornum andmælum. Jónas
Hallgrímsson og skáldbræður hans
sáu skýrar og skyggndust dýpra, enda
mun þeim verða að trú sinni, nema
því aðeins að þjóðin örmagnist á nýj-
an leik og glati geði og heill.
Mun það þó enn dragast eitthvað,
að þingmenn hrindi seti við Austur-
völl, en eftir rúman aldarfjórðung ætti
að sjá rofa af degi, og má vel vera að
Þinghöll standi á Völlunum árið 1974
og ófjarri henni Handritageymsla,
ekki galtóm.
Ástæðan til að því máli er hreyft
hér á ný er sú, að það þarf undirbún-
ing allverulegan. Skipulag aukinnar
byggðar á báðum biskupsstólum og
Þingvöllum er afdrifamikið atriði,
mistök þyrfti að forðast eftir megni.
Eðlisgáfa til verndar gegn lands-
lagsspjöllum virðist íslendingum fyr-
v.
irmunuð, síðan gamla bæjarlagið leið,
og aðviðuðum smekk í mörgu áfátt.
Er það augnraun, að sjá dýrar bygg-
ingar híma sem aplagot í landslagi,
sem er vandfýsið öðrum fremur, en
býr yfir nektartöfrum, sem varla verð-
ur fram úr farið, þangað til því er
misþyrmt af mannavöldum.
Lítum á höfuðborg landsins, sem á
sér tvennt í senn: víðar víkur og fagr-
an fjallahring. Borgin sjálf getur hins
vegar ekki kallazt aðlaðandi. Reykja-
vík átti sér í fátækt sinni heildarsvip,
en nú engan: íbúðar- og athafna-
hverfum forsjárlaust samanhrært,
verksmiðjur staðsettar þar sem útsýni
er einna fegurst, lághúsahverfi inni-
byrgð af hærri húsum.
Blindu bæj aryfirvaldanna og al-
mennings, en aumingjahætti og tal-
hlýðni skipuleggjara og húsgerðar-
manna ber það átakanlegt vitni, að
verið mun að undirbúa eitt tilræðið
enn: aðþrengingu Tjarnarinnar með
ráðhúsi, sem virðist ætlað að keppa
við hið fræga í Feneyjum. Athæfi af
því tagi er óbætanlegt og að innborn-
ir Víkverjar skuli láta það liggja í
þagnargildi, en ekki mynda samtök
um að afstýra hneykslinu, sýnir öm-
urlega vöntun á öðru hvoru: skyni
eða skapi.
Andleysið í skipulagi annarra þorpa
gefur höfuðstaðaröngþveitinu lítið
eftir, hvar sem farið er á byggðu bóli
blasa við breiskleikasyndir boru-
brattra manna, sem hafa látið geld-
mjólka hugarburði verða til á hrak-
hólum frábærs hversdagsleika og eiga
sér það eitt til afsökunar, að þeir vita
ekki hvað þeir eru að gera. Tilraunir
(Framh. á bls. 47)
22 SAMVINNAN