Samvinnan


Samvinnan - 01.01.1964, Blaðsíða 10

Samvinnan - 01.01.1964, Blaðsíða 10
Fjármál fyrirtækja hafa verið mjög erf- ið undanfarin ár. Ástandið í þeim efnum stórversnaði á árinu 1963. Hið erfiða fjárhagsástand má beint og óbeint rekja til verðbólgunnar og þeirra aðgerða í efnahagsmálum, sem áttu að stöðva verðbólguna, en mistókust. vernda neytendur fyrir verzluninni. Samvinnufélögin voru á sínum tíma stofnuð til þess að gæta hags neytenda í verzluninni. Hlutverk félag- anna er að selja vörur fyrir sannvirði. Þetta framkvæma félögin enn þann dag í dag með því að endurgreiða til félagsmanna sinna tekjuaf- gang, ef það kemur í ljós í árslokin, að álagning hafi verið hærri en þurfti. Sam- vinnufélögin hér á landi og í öðrum löndum eru á móti verðlagsákvæðum. Þau telja, að öflug samvinnufélög í samkeppni við einkaverzlun- ina skapi neytendum sann- gjörnust verzlunarkjör. Þess vegna telur Samvinnuhreyf- ingin hér á landi, að afnema beri verðlagsákvæði. Neyt- endum er enginn hagur í því, að óraunhæf verðlagsákvæði setji verzlunarfyrirtæki þeirra á hausinn. Það blasir hins vegar við, að það hlut- skipti bíði neytendakaupfé- laga hér á landi, ef ekki fæst lagfæring á verðlagsákvæð- unum. Fjárhagsmál Fjármál samvinnufélag- anna hafa verið mjög erfið undanfarin ár. Ástandið í þeim efnum stórversnaði á árinu 1963. Hið erfiða fjár- hagsástand má beint og ó- beint rekja til verðbólgunn- ar og þeirra aðgerða í efna- hagsmálum sem áttu að stöðva verðbólguna, en mis- tókust. Vegna hinnar miklu fram- leiðslu, sem fer fram á veg- um félagsmanna samvinnu- félaganna og félaganna sjálfra, hefur það komið mjög hart niður á félögun- um, hve afurðalán til fram- leiðslunnar hafa dregizt saman síðastliðin fjögur ár. Þetta á sérstaklega við um landbúnaðinn. Þrátt fyrir lækkun landbúnaðarlána hafa kaupfélögin séð sig til- neydd að draga ekki úr greiðslum til bænda vegna afuröainnleggs, enda hefur þörf bændanna á því að fá sem mest greitt við afhend- ingu afurðanna, farið vax- andi. Aukin vélvæðing og á- burðarkaup hafa kallað á vaxandi rekstursfé. Hér hef- ur lent á Samvinnuhreyfing- unni stóraukin fjárhags- byrði. Það er hins vegar sýni- legt, að samvinnufélögin geta ekki haldið áfram að greiða bændum eins mikið upp í af- urðirnar og verið hefur, nema lagfæring fáist á af- urðalánunum frá því sem nú er. Nú í haust var gert ráð fyrir, að afurðalán landbún- aðarins yrðu lagfærð og lán- in yrðu 55% út á birgðir landbúnaðarafurða. Þessu hafði verið lofað. Fram- kvæmd þessara mála í haust varð þó sú, að miklu minni lagfæring átti sér stað en reiknað var með. Um miðjan nóvember síðastliðinn voru afurðalán Sambandsins vegna félaganna 44 milljón- um lægri en gert hafði verið ráð fyrir. Þetta hafði að sjálfsögðu mikil áhrif á fjárhagsmál Sambandsins og varð m. a. til þess, að hagur Sambands- ins út á við um sl. áramót er allmiklu lakari en gert hafði verið ráð fyrir. En fleira kemur hér til, sem haíði versnandi áhrif á fjár- hagsástandið. Hin mikla þensla í efnahagsmálum fyrstu 9 mánuði ársins 1963 olli því, að útlán félaganna stórjukust. Treyst var á lán frá Húsnæðismálastjórn til fjölmargra aðilja, sem höfðu fengið lánað byggingarefni hjá kaupfélögunum. Var tal- ið, að loforð hafi verið gefið fyrir kosningar um aukin Húsnæðismálast j órnarlán, sem yrðu afgreidd fyrir árs- lokin. Þessi loforð brugðust og félögin áttu því útistand- andi mjög háar fjárhæðir hjá húsbyggjendum um ára- mót. Vegna þess, meðal ann- ars, hafa nokkur félög stór- aukið skuldir sínar við Sam- bandið árið 1963. Forráðamenn Sambands- ins gerðu sér ljóst í byrjun ársins 1963, að fjármálin gætu orðið mjög erfið á ár- inu. Þess vegna m. a. var boðað til fundar með öllum formönnum kaupfélaganna í apríl sl. Á þeim fundi var rætt um fjárhagsmálin og hvatt til aðgæzlu í þeim efn- um. Varað var við of miklum útlánum og fjárfestingu. Sú stefna, sem þarna var boðuð, varð fljótt að lúta í lægra haldi fyrir bjartsýnisáróðri kosninganna, sem meðal annars var undirstrikaður með 480 milljón króna fram- kvæmdaláni ríkisins. Má segja, að með því hafi verið hellt olíu á eldinn, vegna þess hve þenslan var mikil fyrir. Einstaklingar og fyrirtæki kepptust um að fjárfesta, enda töldu margir vissara að byrja strax, áður en ný gengislækkun skylli yfir. Fjárfesting og vélakaup fóru vaxandi og kaupfélögin veittu mönnum nokkra fyrir- greiðslu í lánum á bygging- arefni og vélum. Nú um ára- mót sitja félögin svo uppi með skuldirnar ógreiddar og þessu er síðan velt yfir á Sambandið. Þegar kom fram á sl. ár sáu stjórnarvöldin fram á, að nú þyrfti að hemla þensluna. í gegnum Seðlabankann var hert á bankakerfinu, sem hafði meðal annars þau á- hrif, að margir skuldunautar fengu ekki eðlileg viðskipta- lán til þess að geta staðið í skilum með umsamdar rekstrar- og viðskiptaskuld- ir. Þetta m. a. bitnaði hart á Sambandinu, vegna þess hve öll innheimta varð erfið. í fáum orðum sagt, virtist komin stífla í fjármál við- skiptalífsins. Óskilvísi varð 6 SAMVINNAN

x

Samvinnan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Samvinnan
https://timarit.is/publication/340

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.