Samvinnan - 01.12.1969, Síða 41

1
\
Álbrœöslan i Straumsvík og i baksýn þéttbýlissvœðin kringum Reykjavík.
eftir að fasteignamatið 1942 tók
gildi, er byggt á sömu reglum og
það mat byggðist á. Má því fara
nærri um hve raunhæft það mat
er, þegar hafðar eru til hliðsjón-
ar þær stórkostlegu hækkanir,
sem orðið hafa á byggingakostn-
aði, eftir að þær reglur voru sett-
ar. En nú er unnið að nýju fast-
eignamati og mun það verk nú
vel á veg komið.
Hinn 1. maí 1957 gekk í gildi
samræmt fasteignamat byggt á
lögum nr. 39/1955. Hækkaði þá
allt fasteignamat, en mjög mis-
jafnlega mikið eftir landshlutum
og sveitarfélögum. Á því mati
hefur innheimta fasteignagjalda
síðan verið byggð.
Samkvæmt lögum nr. 28/1963
skal aðalmat fasteigna fara fram
fimmtánda hvert ár. Reynsla síð-
ustu áratuga sýnir, að raunveru-
legt verð fasteigna getur marg-
faldazt á því tímabili, og er þá
skattheimta samkvæmt matinu
ekki í samræmi við rétt verð
fasteignarinnar, né réttlætis-
kennd manna. Úr þessum ágalla
er bætt með því ákvæði í lög-
unum, sem ekki var í eldri lög-
um, að á fimm ára fresti skuli
yfirfasteignamatsnefnd kanna,
hvort fasteignaverð hafi breytzt
verulega á tímabilinu, og reynist
svo, getur ráðherra ákveðið breyt-
ingu á fasteignamati til samræm-
is við það.
Tekjur sveitarfélaga af fast-
eignaskatti eru mjög misjafnar
eftir því hvaða sveitarfélag á í
hlut. Þar sem fasteignamat er
miðað við það gangverð, sem lík-
legt er að fasteignir hefðu í kaup-
um og sölum, er matsverð jafn-
dýrra fasteigna — og þar með
fasteignaskattur — miklu — svo
ekki sé sagt margfalt — lægra í
einu sveitarfélagi en öðru. Hæst
eru fasteignir metnar í Reykja-
vík, og litlu lægra í sumum öðr-
um sveitarfélögum. í höfuðborg-
inni eru líka flestar helztu stór-
byggingar landsins, sem eðlilegt
er, en af þeim greiðast háir fast-
eignaskattar. Fyrir Reykjavík og
allmörg sveitarfélög önnur er
fasteignaskattur drjúgur og ör-
uggur tekjustofn, en í mörgum
öðrum sveitarfélögum skipta
þessir skattar tiltölulega litlu
máli fyrir tekjuöflun sveitarfé-
laganna.
Nokkuð hefur bólað á þeirri
skoðun í röðum sveitarstjórn-
armanna, að breyta ætti tekju-
öflun sveitarfélaganna í það
horf, að hún yrði að mestu eða
öllu í formi fasteignagjalda, en
ríkinu látnir eftir tekjuskattar.
Frá mínum bæjardyrum séð er
þetta með öllu óhugsandi, nema
þá að undangenginni mjög rót-
tækri breytingu á allri skatt-
heimtu í landinu og allri verk-
efnaskiptingu milli ríkis og sveit-
arfélaganna til samræmis við þá
breytingu, sem yrði á tekjuöflun
þeirra.
Því er ekki að neita, að tekju-
öflun í formi fasteignaskatta hef-
ur einn mikinn kost: Tekjur
sveitarfélaganna yrðu ekki háðar
þeim sveiflum, sem nú eiga sér
stað, vegna breytilegra tekna
þegnanna frá ári til árs. Sú tekju-
öflun mundi gera sveitarfélögum
fært að gera — og standa við —
langtímaáætlanir um fram-
kvæmdir, en eins og málum nú
er háttað, eru framkvæmdaáætl-
anir meginhluta sveitarfélaganna
í landinu gjörsamlega marklaus-
ar, nema frá ári til árs (fjárhags-
áætlanir) vegna þess, hve tekjur
þeirra eru óvissar og breytileg-
ar. Þetta er þó því aðeins hægt, að
verðlag í landinu sé stöðugt, því
ella gleypir verðbólgan sívaxandi
hluta þess fjár, sem til fram-
kvæmda væri ætlað.
En þrátt fyrir þennan kost eru
þau rök, sem á móti mæla, svo
mörg og sterk, að mér sýnast
allar bollaleggingar um að miða
tekjuöflun sveitarfélaga við fast-
eignaskatta eingöngu eða að
mestu, að engu hafandi. Skal ég
41