Samvinnan - 01.12.1969, Síða 51

gerðu það óstarfhæft á sama hátt og flokks-
kerfið.
Á flokksþinginu í vor var ákveðið að hefj-
ast handa að byggja kommúnistaflokkinn
upp á ný frá rótum, en ekki er að sjá að
farið sé óðslega að framkvæmd þess verk-
efnis. Kann nokkru um að valda að gamlir
flokksmenn, sem fengið hafa að kenna á
kárínum rauðra varðliða, eru ekki ýkja
fúsir að eiga aðra eins meðferð á hættu i
annað skipti. Svo mikið er víst, að í opin-
berum málflutningi er mikið kapp lagt á
að hvetja reynda menn, sem urðu fyrir barð-
inu á menningarbyltingunni en teljast ekki
fylla flokk „ófreskja og afturgangna“, til að
hverfa til ábyrgðarstarfa á ný. Ekki flýtir
það heldur fyrir að flokkskerfið skríði sam-
an á ný, að áköfustu maóistar í nýju flokks-
forustunni vilja fyrir hvern mun búa svo
um hnútana að menn sem þeir telja ósætt-
anlega andstæðinga sína séu útilokaðir með
öllu.
Rauðu varðliðarnir, áhlaupasveitir maó-
ista á fyrsta skeiði menningarbyltingarinnar,
hafa verið illa leiknir eftir að forustan
ákvað að markmiðinu með uppsteit þeirra
væri náð og þeir væru til meiri trafala en
gagns. Flokkadrættir komu snemma upp
meðal mismunandi hópa rauðra varðliða,
sem bjuggu um sig í ýmsum stofnunum,
áttust illt við innbyrðis og töldu sig hverjir
um sig hina einu sönnu menningarbylting-
armenn. Varð það úr að verkamönnum var
boðið út til að jafna um óstýriláta varðliða-
hópa og hrekja þá úr vígjum þeirra. Síðan
var ungmennunum smalað saman og þau
send út á landsbyggðina í útlegð úr borg-
unum, í sveitirnar að vinna bústörf, til
fjalla að græða skóg eða út á eyðimerkur
í vegavinnu.
Flestir hafa varðliðarnir verið vistaðir
meðal bænda. Þar með þykjast valdhafarnir
slá tvær flugur í einu höggi, losna við frið-
spilla úr borgunum og knýja hóp sem áður
var ómagi á framleiðslunni til að rækta mat
sinn sjálfur. Bændur hafa víða tekið þess-
um óboðnu gestum fálega, og kvartað er
yfir að unglingarnir noti fyrsta tækifæri til
að strjúka aftur til borganna.
Að vísu er manngrúi mikill í Kína, en
merkilegt má heita ef þessi svikna kynslóð
á ekki eftir að láta frá sér heyra í einhverri
mynd þó seinna verði. Maódýrkun þessara
ungmenna var hagnýtt til að láta þau rífa
sig upp frá námi, og þau síðan notuð um
tíma til pólitískra skítverka. Svo þegar dá-
lætið stígur þeim til höfuðs og þau láta
ekki lengur að stjórn, eru þau látin sæta
svipaðri meðferð og óvinirnir sem þau voru
upphaflega send að hrekja úr valdastöðum.
Ekki bætir úr skák að í sumum sveita-
héruðum Kína hefur menningarbyltingin
leitt til ástands sem stappar nærri stjórn-
leysi. Bændur hafa séð hvernig yfirvöld tóku
við hvert af öðru eftir því hver ofaná var
í valdabaráttunni í fylkinu í það og það
skiptið. Endaði með því að bændur sáu að
þeir gátu í rauninni komizt af yfirvalda-
lausir. Ekki er að sjá að hér sé um vopn-
aðar uppreisnir bænda að ræða enn sem
komið er.
Það auðveldar að leysa þennan vanda, að
ákveðið var á flokksþinginu í vor að dreifa
verulega ákvörðunarvaldi í atvinnumálum.
Verður stefnt að því, að mynda efnahags-
legar einingar sem eru sjálfum sér nógar
um brýnasta varning, borg og sveit saman.
Slík er vinnusemi Kínverja og dugnaður,
að þrátt fyrir umrót menningarbyltingar-
innar hefur ekki orðið mjög tilfinnanlegur
samdráttur í iðnaðarframleiðslu, þótt eðli-
legri aukningu hafi verið fórnað. Talið er
að uppskera í haust hafi verið með betra
móti, svo ekki sé hætta á matvælaskorti.
Kommúnistar komust til valda í Kína,
vegna þess að á áratugnum 1935—1945 tóku
þeir forustu fyrir kínversku þjóðbyltingunni,
sem hófst þegar síðasta keisaranum var
steypt af stóli 1911. Markmið þjóðbylting-
arinnar var tvíþætt, að ráða bót á neyð
kínversks almennings og hrinda ásælni
framandi heimsvelda. Þrátt fyrir mistök eins
og stóra stökkið og viðskiptastríð af hálfu
Bandaríkjanna, og Sovétríkjanna einnig
síðari áratuginn í sögu Kínverska alþýðu-
lýðveldisins, hafa orðið stórfelldar fram-
farir í atvinnumálum og kjör alþýðu manna
batnað verulega, þótt þar sé ekki hægt um
vik sökum örrar fólksfjölgunar. í fólksfjölg-
unarmálum hafa yfirvöldin verið tvístíg-
andi, ekki komið sér til að reka eindreginn
áróður fyrir getnaðarvörnum, heldur reynt
að ná svipuðum árangri með því að hvetja
ungt fólk til að draga það sem lengst að
stofna til hjúskapar.
Út á við hefur markmiðum kínversku
byltingarinnar fleygt fram skjótar en ætla
mátti. í öndverðu gerði kommúnistastjórn-
in þar veruíega tilslökun. Til að ná banda-
lagi við Sovétríkin voru þeim veitt forrétt-
indi og ítök í Mansjúríu. Endi var bundinn
á þau eftir dauða Stalíns, og aldrei viður-
kenndu kínversku kommúnistarnir afdrátt-
arlaust forræði Sovétríkjanna. Til vinslita
dró með kommúnistisku stórveldunum, þeg-
ar Krústjoff gerði sig líklegan til að ganga
til víðtækra samninga við Bandaríkin upp
á eigin spýtur án þess að taka tillit til að-
stöðu og hagsmuna helzta bandamanns síns.
Kínverjar neituðu að láta skipa sér skör
lægra en öðrum stórveldum, og síðan hef-
ur úlfúð aukizt jafnt og þétt, unz hún náði
hámarki með vopnaviðskiptum á landa-
mærum Sovétríkjanna og Kína í vor og
sumar.
Meðan menningarbyltingin stóð sem hæst
lá utanríkisstefna Kína í rauninni í dvala.
Sendiherrar voru kallaðir heim frá fjölda
landa, þjarmað var hvað eftir annað að er-
lendum sendiráðum í Peking og Sén Ji utan-
ríkisráðherra átti um langt skeið fullt í
fangi að verjast árásum rauðra varðliða á
ráðuneyti sitt og sjálfan sig.
Nú eru slíkar truflanir úr sögunni, og
jafnframt eykst hættan á alvarlegum af-
leiðingum deilunnar við Sovétríkin. Um það
er engum blöðum að fletta, að bollalegg-
ingar hafa verið uppi í hópi ráðamanna i
Moskvu um kjarnorkuárás á Kína til að
leggja í rústir stöðvar í norðvesturhluta
landsins, tiltölulega skammt frá sovézku
landamærunum, þar sem framleidd eru
kjarnakleyf efni og smíðuð kjarnorkuvopn.
Með slíkri árás gætu sovézkir hershöfðingj-
ar gert sér von um að stöðva kínverska
kjarnorkuhervæðingu, áður en hún er kom-
in á það stig að Kínverjar séu færir um
að gjalda í sömu mynt.
Víst er að sovézkir talsmenn könnuðu
hugmyndir sem gengu í þessa átt við suma
fulltrúa á heimsráðstefnu kommúnista-
flokka í Moskvu í sumar, og þær voru einn-
ig settar fram í bréfum til nokkurra flokka
í haust. Að einhverju leyti hefur auðvitað
verið þarna um taugastríð að ræða í von
um að skjóta Kínverjum skelk í bringu, en
hernaðarviðbúnaður Sovétmanna við kín-
versku landamærin er slíkur að þeim er
ekkert að vanbúnaði að gera alvöru úr hót-
unum sínum.
Þótt kjarnorkuyfirburðir Sovétríkjanna
gagnvart Kína séu miklir, er ekki þar með
sagt að Kínverjar séu berskjaldaðir. í ófriði
er vel líklegt að þeim tækist að rjúfa Síber-
íujárnbrautina, og einangra þannig Kyrra-
hafshéruð Sovétríkjanna frá öðrum hlutum
ríkisins hvað varðar samgöngur á landi.
Ekki er vafi á að sovézk leifturárás myndi
sameina Kínverja til varnar, og þótt sovét-
herinn sé betur búinn en sá kínverski er
mannafli Kínverja fjórfalt meiri.
Nú er komið á daginn að þeir hafa enn
yfirhöndina á báða bóga sem afstýra vilja
vandræðum. Fundur forsætisráðherranna
Kosygins og Sjá Enlæ í flugstöðini í Peking
hefur borið þann árangur, að sovézk samn-
inganefnd er komin til höfuðborgar Kína.
Fyrir henni er Kúsnetsof aðstoðarutanríkis-
ráðherra, snjallasti samningamaður sovét-
stjórnarinnar.
Meginumræðuefnið í samningunum verð-
ur að sjálfsögðu landamæradeilan. í raun-
inni virðist ekki torvelt að leiða hana til
Júnnan-búar fagna úrslitum niunda flokksþingsins og sigri þeirra Maós og Lins Piaós.
51