Samvinnan - 01.12.1969, Page 64

þetta líkast ævintýri. Þetta minnti á hug-
myndir úr „1001 nótt“. Það hvíldi óvenjuleg-
ur friður yfir þessum stað, aðeins kindajarm-
ur og hundgá rauf kyrrðina af og til. Áin
rann lygn og endurspeglaði mánaskinið. Við
vorum komin langt í burtu friá skarkala nú-
tímamenningar. Við urðum ósjálfrátt börn
náttúrunnar, þó á ólíkan hátt og við höfð-
um reynt á íslandi í fjallakyrrð bjartra vor-
nótta. Hér var allt svo frábrugðið því, sem
við höfðum áður kynnzt. Ef til vill vorum
við komin margar aldir aftur í tímann. En
þetta var dásamleg tilfinning, eins og fal-
legur draumur.
Það var byrjað að bera fram marga smá-
rétti að sið Sovétmanna. Styrja og styrju-
hrogn voru þar á meðal. Þetta var meira en
fullkomin máltíð, en þetta var aðeins byrj-
unin. Aðalmáltíðin var eftir — úzbeski mat-
urinn. í því sambandi má ekki gleyma brauð-
inu, flötum, þykkum brauðkökum. Það var
varaforseti úzbeska samvinnusambandsins,
sem braut brauðið á sinn sérstaka hátt og
deildi því síðan út meðal gestanna. Þetta
minnti okkur á frásagnir Biblíunnar. Svo
komu þjóðarréttir Úzbeka, hver af öðrum:
Sjúrpa, kindakjötsúpa, ólík þó þeirri er við
þekkjum hér á íslandi; Plov, þjóðarrétturinn
sem við fengum í hádeginu; Manti, gufu-
soðnar kjötskorpukökur; Samsa, kjöt- og
lauk-skorpukökur; og ekki má gleyma Sjaslyk,
kindakjötsbitunum, steiktum við opinn eld
á teinum, sem er þjóðarréttur í Sovétríkjun-
um. Með þessu komu svo hin margvíslegustu
drykkjarföng til þess að auðvelda snæðing-
inn. Og svo að lokum þessir stórkostlegu,
gómsætu ávextir. Já, þvílík máltíð! Þetta
fyrsta kvöld okkar fslendinganna í Asíu var
ógleymanlegt og við beinlínis gleymdum þvi,
að við vorum þreytt og vansvefta. Margar
ræður, léttar og fjörugar, settu sinn svip á
þetta sérstæða borðhald.
Það var gott að halla sér, þegar komið var
á hótelið um 11-leytið. Daginn eftir átti að
fljúga til Samarkand.
Samarkand.
Við lögðum af stað fljúgandi frá Tasjkent
í tveggja hreyfla þotu kl. 9 að morgni
fimmtudagsins 21. ágúst. Ferðinni var heitið
til Samarkand, hinnar fomfrægu borgar Mið-
Asíu. Félagi Kasanov bættist í hópinn og nú
vorum við 6 ferðafélagar. Á móti okkur í flug-
vélinni voru sænsk hjón. Þau voru á leið
heim til Svíþjóðar frá Japan, en tóku sér
tíma til þess að skoða Samarkand á vegum
ferðaskrifstofu Sovétríkjanna, „Intourist".
Flugið tók klukkutíma. Það var glampandi
sól og steikjandi hiti á flugvellinum í Sam-
arkand. Þegar við komum út af flugvellinum,
sá ég stórt skilti sem blasti við okkur. Ég
hafði lært rússneska stafrófið, áður en við
lögðum upp í ferðina, og kom það sér oft vel.
Nú gat ég lesið: Samarkand 2500 ára 1969.
Forystumenn og kona frá samvinnusam-
bandinu í Samarkand tóku á móti okkur á
flugvellinum. Við byrjuðum á því að aka um
borgina, heimsóttum síðan fulltrúa Sovét-
stjórnarinnar í Samarkand og áttum með
honum fund. Það vakti nokkra athygli okk-
ar, hvað þessi myndarlegi maður hafði marg-
ar gulltennur, og reyndar var það mjög al-
gengt að sjá fólk í Úzbekistan með gullslegn-
ar tennur. við fengum að drekka grænt te,
sem er þjóðardrykkur Úzbeka, og fundarborð-
ið var hlaðið ávöxtum.
Síðan var farið að skoða Samarkand, hina
2500 ára gömlu borg. Boi-gin hét fyrst Mara-
kanda. Alexander mikli kom hér við í herför
sinni til Indlands árið 329 f. Kr. og drap
þar einn af sínum beztu hershöfðingjum,
Kleitos hinn svarta, fóstbróður sinn, sem
frægt er. Alexander vann sér það einnig til
frægðar að giftast hér hinni fögni prinsessu,
Roxönu. Alexander mikli gereyddi borgina,
áður en hann hvarf á braut.
Sagan segir, að hér hafi Scheherazade
eytt sinni 1001 nótt og bjargað lífinu með því
að segja hinum grimma konungi Sjahrjar
sögurnar í „1001 nótt“, sem þekktar eni um
heim allan og hafa verið þýddar á flest
tungumál veraldar.
Samarkand kemur aftur í sviðsljósið sem
menningarborg á 8. og 9. öld e. Kr. Þá eru
það Múhameðstrúarmenn, sem ráða þar ríkj-
um. Arabísk menning var þá mikil í borginni.
Þegar Djengis Khan, hinn grimmi Mong-
ólakeisari, sótti að borginni árið 1221 í her-
ferð sinni vestur til Evrópu, er talið að 110
þúsund manna varðlið hafi varið borgina.
Þrátt fyrir það tókst honum að ná borginni
á sitt vald eftir blóðuga bardaga. Rændi hann
siðan í borginni og brenndi hana.
Þegar höfðinginn Tímúr (Tamerlane) kem-
ur til sögunnar á 14. öld, hefst ný uppbygging
í Samarkand. Tímúr lagði undir sig stóran
hluta af Mið-Asíu, réð yfir einhverju stærsta
ríki veraldar á þeim tíma. Timúr var fædd-
ur skammt frá Samarkand og gerði borgina
að höfuðborg ríkis síns. Hann safnaði að sér
hinum færustu mönnum í byggingarlist víðs-
vegar að. Hinar merku byggingar, sem líta
má augum í dag í Samarkand, eru flestar frá
tímum Tímúrs og afkomenda hans. Margt
hefur þó orðið tímans tönn að bráð í ald-
anna rás, en Rússar vinna nú ötullega að því
að lagfæra rústir og byggja upp það sem hef-
ur eyðilagzt.
Við byrjuðum á þvi að skoða rústir stjörnu-
rannsóknarstöðvar Úlúgs-Begs (uppi 1409—
1449). Hann var sonarsonur Tímúrs og keis-
ari ríkisins. Hann vann það sér m. a. til
frægðar að reisa stjörnurannsóknarstöð á
hæð nokkurri í útjaðri Samarkands. Okkur
voru sýndar rústir af stöð þessari, sem grafn-
ar hafa verið upp. sextant einn mikill, graf-
inn inn í berg, sést greinilega. Okkur var
sagt, að Úlúg-Beg hefði gert það nákvæma
útreikninga á gangi himintungla, að í ártíma-
tali hans hefði ekki skeikað meiru en einni
mínútu og 15 sekúndum.
Við rústir stjörnurannsóknarstöðvarinnar
hefur nú verið komið upp myndarlegu safni,
sem tileinkað er Úlúg-Beg.
Þá var ekið með okkur í gömlu hverfin í
Samarkand. Lögregluþjónn á bifhjóli fór á
undan bifreiðum okkar, og ég verð að játa,
að ég fór hálfgert hjá mér vegna slíkrar við-
hafnar.
Við komum í Sja-i-Zinda-grafmusterin.
Nafnið þýðir „lifandi keisari“. Hér eru fjölda-
mörg musteri við þrönga götu, og hluti göt-
unnar liggur uppi á hæð. Þar eru steyptar
tröppur. Okkur var bent á, að við skyldum
telja þrepin á leiðinni upp og svo aftur á
leiðinni niður. Þeir sem fengju sömu tölu
væru syndlausir. Þrepin voru 36, en ekki fara
sögur af talningunni hjá okkur. Inni í þyrp-
ingu musteranna voru litlar „moskur", bæn-
hús Múhameðstrúarmanna. Sumar grafirnar
í musterunum eru frá 8. öld. Musterin eru
skreytt mósaík, gerðri úr sérstökum steinum
í ýmsum litum, en mikið ber á bláum lit.
Hér eru flestir fjölskyldumeðlimir Tímúrs
grafnir.
Við fórum síðan á hið forna Registan-torg,
Sjír-Dar á
Registan-torgi í
Samarkand.
64