Samvinnan - 01.12.1970, Side 38

þeim mun meira verður geng-
isskráningin að miðast við af-
komu iðnaðarins. Gengið má
því nota til að veita iðnaðinum
réttláta vernd, brautargengi, ef
svo mætti segja. Iðnrekendur
minnast þess, að gengisskrán-
ingin var komin svo úrskeiðis
1966, að hún „át upp“ toll-
verndina á stundum. Minnk-
andi gengisvernd kom út eins
og gengishækkun eða tolla-
lækkun gagnvart viðkomandi
heimaiðnaði, sem sýndi mikla
aðlögunarhæfni í sumum til-
vikum, t. d. í innréttingasmíði
og fatagerð.
2) Hið aukna innflutnings-
frelsi, sem orðið hefur síðan
1960, og tollalækkanir, sem áttu
sér stað 1963 og síðar, hafa
sennilega haft meiri áhrif á
samkeppnisaðstöðu íslenzkra
iðnfyrirtækja en EFTA-aðildin.
3) íslenzkur iðnaður er lítt
samofinn, þ. e. fátítt er að inn-
lend iðngrein byggi tilveru sína
á afurðum annarra innlendra
fyrirtækja. Flest eru fyrirtæk-
in opin út á við, hvað aðföng
snertir. Þar af leiðandi var
bágt að sjá, að um smitandi
keðjuáhrif til hins verra yrði
að ræða. Þetta er jafnframt
veikleiki, að þvi er varðar
hraða í uppbyggingu iðnaðar
á breiðum grundvelli.
4) Verulegur hluti starfsliðs
í tollvernduðum iðnaði er kon-
ur, eða 65—70%. Þessi hái
„kvenstuðull“ bendir til þess, að
verndaðar iðngreinar hafi yfir-
leitt ósérhæfðum mannafla á
að skipa, sem eigi tiltölulega
auðvelt með að aðlaga sig
breyttum aðstæðum, ef ekki er
krafizt alltof mikillar tækni-
þjálfunar.
5) Fjárbinding á mannár —
og er þá miðað við bókfært
verð — er áætluð allmiklu
minni í tollvernduðum en í lítt
sem ekki tollvernduðum grein-
um: 437 þús. í þeim fyrri á
móti 835 þús. í þeim síðari árið
1968. Einnig þetta bendir til
tiltölulega lítillar sérhæfingar.
6) Tölur um starfsmanna-
hald tollverndaðra iðngreina
eru athyglisverðar, ekki sízt
fyrir þá sök, að áætlað er, að
einungis um 4,8% starfandi
fólks í landinu hafi þar at-
vinnu sina, eða 3500—4000
manns. Er þá skinna- og leður-
iðnaði, ásamt innréttingasmiði
og fjarlægðarvernduðum grein-
um, sleppt. Áætlað er, að
um 50% starfsliðs hafi unnið
hjá sama fyrirtæki í a. m. k.
5 ár.
7) Ef litið er á þróun fram-
leiðslumagns, aðfangakostnað-
ar og ágóða eftir skatt í toll-
vernduðum greinum, kemur i
ljós, að aukning ágóðans 1967
og 1968 stafaði — þegar á
heildina er litið — einkum af
því, að fyrirtækin gátu hækkað
verðið og minnkað framleiðsl-
una. Minnkun framleiðslunnar
má að sjálfsögðu rekja að
nokkru leyti til versnandi efna-
hagsafkomu alls almennings,
en það væri engu að siður
ákaflega erfitt að hækka verð
á kostnað minnkandi sölu-
magns í harðri samkeppni.
Þetta bendir til þess, að summ-
an af „gengisvernd" og toll-
vernd hafi verið orðin allhá —
í sumum greinum a. m. k. —
þannig að þær ættu að þola
lækkun tolla. Áætlanir fyrir
1969 benda til þess, að ágóðinn
hafi haldið áfram upp á við og
að ofangreind niðurstaða um
hæð tolianna hafi haft við rök
að styðjast.
8) Greina má, að verð hefur
ekki hækkað eins ört í þeim
greinum, sem átt hafa í sam-
keppni við erlenda framleiðslu,
t. d. í skógerð og teppagerð.
Fyrirspurnum um áhrif
EFTA-aðildar á þróun verðlags
hef ég yfirleitt svarað á þá
leið, að ég gerði ekki ráð fyrir
verulegum áhrifum til lækkun-
ar við niðurfellingu tolla,
vegna þess að ekki væri ólík-
legt, að erlendir framleiðendur
og umboðsmenn hérlendis
hefðu haldið verðinu niðri til
að klífa tollmúrinn, en aðildin
yrði til að draga úr verð-
hækkunum til langs tíma.
9) Aukna áherzlu þarf að
leggja á sölustarfsemi. Oft er
unnt að ná góðum árangri með
því að einbeita sér að sérstök-
um hópum kaupenda. Fyrir
okkur ætti að borga sig betur,
að öðru jöfnu, að selja merki-
vörur til tiltölulega vandláts
kaupendahóps en gína yfir öll-
um markaðnum. Framleiðslu-
einingar eru hér heldur ekki
stærri en svo, að fjöldafram-
leiðslu á borð við þá, sem gerist
meðal stórþjóða, verður seint
við komið.
10) Lítil hætta virðist á
„dumpun“ erlendra fyrirtækja
hér.
11) Sérákvæði er í samningi
fslands við EFTA um „hvítvoð-
ungsvernd", þ. e. heimilt er að
setja á tolla til verndar nýrri
iðngrein fyrstu ár aðlögunar-
tímabilsins, að því tilskildu, að
þeir verði niður fallnir 1. jan.
1980.
12) Réttindi annarra EFTA-
landa til atvinnurekstrar á ís-
landi eru af mjög skornum
skammti, en um rétt til þrenns
konar starfsemi er aðallega að
ræða:
a) Þjónustustarfsemi við sölu
EFTA-vöru,
b) dreifing EFTA-vöru á heild-
sölustigi,
c) framleiðsla á vöru til út-
flutnings til annarra EFTA-
landa.
Auk þess þarf samþykki ráð-
herra að koma til, og við höf-
um eftir sem áður leyfi til að
stjórna gjaldeyrisyfirfærslum
til og frá landinu.
13) Ástæðulaust er að loka
augunum fyrir innlendum
vandamálum iðnaðarins, svo
sem skorti á eigin fé, vanmetn-
um afskriftum, skattahömlum
á samruna fyrirtækja o. fl., en
verið er að bæta úr í þessum
efnum.
MILLISPILIÐ
Hefst þá millispilið. Við er-
um komnir í EFTA. Það er okk-
ar að nota tímann sem bezt
næstu árin til eflingar fram-
leiðni og útflutningi.
Erfitt er að meta þá reynslu,
sem þegar hefur fengizt af
inngöngunni í EFTA, einkum
vegna þess að hin hagstæðu
áhrif hennar blandast saman
við áhrif gengisbreytinganna
1967 og 1968. Auk þess var leit-
azt við að halda „hreinni toll-
vernd“ sem næst óskertri
fyrstu 4 árin, þannig að end-
anleg áhrif á samkeppnisað-
stöðu á heimamarkaði eru ó-
komin fram. Allt bendir hins
vegar til þess, að iðnaðurinn
hafi blómstrað á heimamark-
aði, frandeiðsluaukning orðið
8—9% árið 1969 (án áls, kísil-
gúrs og sláturafurða) og að
mikill vöxtnr verði einnig á
bessu ári. Líklegt er að sam-
fara framleiðsluaukningunni
sé framieiðnivöxtur, einkum
vegna betri nýtingar afkasta-
getu. Talsvert hefur áunnizt í
útflutningi, en veigengnin hef-
ur áreiðanlega orðið til þess,
að útflutninei hefur verið sinnt
minna en ella.
Brýnasta verkefnið hiýtur
einmitt að vera úttekt á út-
flutningstækifærum með vfir-
iitckönnun á eriendum mörk-
uðum. En bað er ekki nóg að
hafa tækifærin. Við verðum að
kunna að seh'a vöruna eigi síð-
ur en framleiða hana.
f skvrslu um íslenzka niður-
suðuiðnaðinn, sem gerð er af
kanadísku ráðgiafafv>-i'-tæki2)
fvrir reikning Iðnbróunar-
stofnunar Sameinuðu bióð-
anna í Vín, kemur glöggt í ljós,
að miög er áfátt hjá okkur á
söluhliðinni (í þessari iðn-
2) Sales Prnmotio" of Inelandic
Fish Processina Industry. Steven-
son & Kellogg, Ltd., 1970.
grein). Hins vegar telja
skýrsluhöfundar, að fram-
leiðslugeta og framleiðsluhæfni
sé okkur ekki Þrándur í Götu.
Þótt ýmislegt megi um skýrsl-
una segja, verður það ekki gert
hér. En margt má af vinnu-
brögðunum læra — jafnt fyrir
niðursuðuiðnað sem annan
iðnað.
SÖLUHLIÐIN
Ég vil enda þessi skrif á
nokkrum orðum um söluhlið-
ina og þá hugarfarsbreytingu,
sem ég tel þurfa að verða í
þeim efnum.
Samkvæmt eldri siðareglum
var byrjað á að framleiða vör-
una, en síðan streitzt við að
koma henni út. Samkvæmt
nýrri skilgreiningu markaðs-
hugtaksins er hinn endanlegi
neytandi í miðpunkti og at-
hyglin beinist að markaðnum
fremur en framleiðslunni.
Sennilega er unnt að ná sömu
sölu, á hvorum endanum sem
byrjað er, en líklegt er, að
kostnaðurinn við að byrja
á framleiðsluendanum verði
meiri en þegar forkönnun er
gerð á þörfum neytenda. Með
því að gefa nægilegan gaum að
því, sem gerist á markaðnum,
lærist stjórnendum fyrirtækj-
anna, að þarfir neytenda eru
undirstaða vöruvals. Með þessu
móti verður fyrirtæki fvrr vart
við smekkbreytingar og eygir
fyrrnýja möguleika. Sölukostn-
aður verður og minni en ella.
Kostnaður vegna hugsanlegra
skakkafalla við að byrja á
framleiðsluhliðinni verður að
öllum líkindum meiri en sá
aukakostnaður, sem er sam-
fara örum breytingum á vali
framleiðslutegunda.
Því hefur einnig verið haldið
fram, að sölukostnaður sé til-
tölulega meiri við að afla sér
nýrra viðskiptavina en bæta
við afbrigði af þegar fram-
leiddri vörutegund, en dýrast
sé þó að hasla sér völl á er-
lendum markaði. Það er ekki
óeðlilegt, að fyrirtæki skirrist
við að hefja sölu á erlendum
markaði, nema það búist við að
auka sölutekjur sínar meira en
sem nemur þeirri aukningu
beins og óbeins kostnaðar, sem
því er samfara. En íslenzkur
iðnaður verður aldrei öflugur,
ef hann lætur sér nægja
heimamarkaðinn. Hann hefur
fengið gullið tækifæri til að
sýna, hvað í honum býr: toll-
frjáls aðgangur að erlendum
markaði opnast ekki á hverj-
um degi. íslenzkur iðnaður má
ekki láta tækifærið ganga sér
úr greipum.
Guðmundur Magnússon.
38