Samvinnan - 01.05.1976, Blaðsíða 8

Halldór Ásgrímsson Samvinnufélögin hafa innheimt og gert skil
alþingismaður á söluskatti af miklum heiðarleik, en hið sama
verður því miður ekki sagt um alla aðra.
Ýmsar ástæður hafa orðið til þess að vekja andúð
samvinnufélaganna á söluskattinum. Mundi
virðisaukaskattur gefa betri raun?
VIRÐISAUKASKATTUR?
Söluskatti í núverandi mynd
var komið á 1960, en þá var
skattahlutfallið 3%. Með ár-
unum hefur skattahlutfallið
farið stöðugt hækkandi og er
nú svo komið, að söluskattur
er 19%, eða 35% af tekjum rik-
issjóðs samkvæmt fjárlögum
1975. Með þessari stefnu var
farið inn á þá braut, að óbein-
ir skattar yrðu stöðugt meiri
hluti af tekjum ríkissjóðs, en
beinu skattarnir minni hluti.
Óbeinir skattar hafa sina galla,
en ég ætla ekki að ræða það
frekar hér, heldur líta á nú-
verandi ástand í ljósi þeirrar
staðreyndar, að söluskattur er
19% og kosti og galla þess, að
taka upp virðisaukaskatt i stað
söluskatts.
Söiuskattur er almennt lagð-
ur á síðasta stig viðskipta, þ. e.
sölu til neytenda. Kostir sölu-
skatts frá sjónarmiði rikisins
eru þeir helztir, að hann hefur
reynst örugg og stöðug tekju-
lind, sem er ódýr i framkvæmd,
enda söluskattsgreiðendur
fremur fáir.
Gallar söluskattsins eins og
hann er i dag er fyrst og fremst
uppsöfnunaráhrif, sem skatt-
urinn hefur i för með sér. Þótt
söluskattur sé i flestum tilfell-
um lagður á lokastig viðskipta,
leggst hann einnig á mikilvæg
aðföng atvinnufyrirtækja, eins
og t. d. orku, viðhaldsþjónustu
og fjárfestingarvöru. Af þess-
um ástæðum á sér stað upp-
söfnun skatts, þannig að sölu-
skattur er stundum lagður
mörgum sinnum á andvirði
vöru. Þessi uppsöfnunaráhrif
valda tilviljunarkenndri mis-
munun á samkeppnisaðstöðu
mismunandi greina. Þessi á-
hrif geta verið mjög alvarleg
t. d. af vöru, sem er framleidd
hér innanlands og hefur safn-
að á sig söluskatti vegna fjár-
festingarvöru, viðhalds og
þjónustu og siðan loks lagt á
söluverð vörunnar. Þetta verð-
ur til þess að söluskattur verð-
ur mun hærri á vöru, sem unn-
in er innanlands, en vöru sem
flutt er inn.
Annar mikill galli sölu-
skattsins er sá, að hann er
eingöngu innheimtur á siðasta
Tollverð
Heildsali, kaup
sala
Smásali, kaup
sala
stigi viðskipta. Vegna þess er
mikil hætta á, að innheimtu-
aðilar hans falli í þá freistingu
að taka hann til eigin nota í
stað þess að skila skattinum til
rikissjóðs. Á þessum timum,
þegar söluskatturinn er orðinn
19% og nokkur þröng i at-
vinnulifi landsmanna, magnast
sú hætta, sem af þessu staf-
ar. Álagning er að margra
dómi takmörkuð og er hætt við,
að margur falli i þá freistingu
að draga undan söluskatti.
Einnig er galli, hversu þungt
söluskatturinn leggst á smá-
söluverslunina i innheimtu og
alvarlegt er hversu mikið t. d.
samvinnufélög þurfa að lána
vöru i langan tima, án þess að
veittur sé nokkur frestur á inn-
heimtu söluskatts.
Virðisaukaskattur er frá-
brugðinn söluskatti að þvi leyti
til, að hann er fjölstigsskattur
en söluskattur er einstigsskatt-
ur, þ. e. lagður á söluverð vör-
unnar á lokastigi. Best er að
gera sér grein fyrir virðisauka-
skatti, með því að líta á tölu-
dæmi. Við skulum hugsa okkur
vöru, sem flutt er til landsins:
Verðmæti Virðisauki Skattur 20%
1000 1000 1000 200
1300 1300 300 60
1700 400 80 340
Ef ég tek heildsalann sem
dæmi, þá greiddi hann tollyfir-
völdum 1200 kr. 1000 + 200 kr.
200 kr. er svokallaður inntaks-
skattur, sem hann á að fá end-
urgreiddan úr ríkissjóði og
yrði að færa hann sérstaklega
í bókhaldi sínu sem inntaks-
skatt. Er hann selur vöruna,
leggur hann virðisaukaskatt á
1300 kr. eða 1000 + 300 og er sá
skattur 260 kr., sem hann á að
skila i ríkissjóð, eða nettó 60
kr.
Sama er að segja um smá-
salann. Hann greiðir 260 kr. i
virðisaukaskatt, en innheimtir
340 kr., eða nettó 80 kr. Sam-
kvæmt núverandi kerfi um
söluskatt hefði smásalinn inn-
heimt 340 kr., eða allan skatt-
inn, en ef virðisaukaskattur
væri tekinn upp, þá dreifðist
innheimtan þannig, að tollyfir-
völd innheimta 200 kr., heild-
salinn 60 kr. og smásalinn 80
kr. í dæminu var álagning
heildsala 30% og smásala 30 %•
Þessi dreifing innheimtu er tal-
inn einn mesti kostur virðis-
aukaskattsins.
Virðisaukaskattur hefur ver-
ið tekinn upp í allflestum ná-
grannalöndum okkar. Ástæð-
urnar fyrir þvi eru einkum
þær, að hlutfall óbeinu skatt-
anna hefur farið hækkandi, og
tollmúrar milli landa hafa ver-
ið brotnir niður og ríkissjóður
viðkomandi landa þurft á nýj-
um tekjustofni að halda. í
flestum löndum var söluskatt-
ur fyrir, en menn töldu mjög
varhugavert að hækka þenn-
an skatt vegna þess að gallar
hans yrðu þeim mun meiri eft-
ir þvi sem skatthlutfallið yrði
hærra. Öll ríki EBE hafa nú
tekið upp virðisaukaskatt og
unnið hefur verið markvisst að
þvi að samræma skattinn, svo
sem undanþáguákvæði o. fl->
i þeim tilgangi að samkeppnis-
aðstaða verði sem jöfnust.
Hér á landi hefur verið farin
sú leið að hækka söluskattinn,
enda þótt nágrannaríki okkar
teldu það varhugavert. Dreif-
ingin hefur það í för með sér,
að tollayfirvöld, stórar heild-
verslanir og framleiðslufyrir-
tæki innheimta mjög stóran
hluta virðisaukaskattsins. —-
Þetta hefur þá þýðingu, að
stærri fyrirtæki, sem yfirleitt
hafa betra bókhald, innheimta
8
J