Samvinnan - 01.06.1980, Side 32

MÉR FINNST
Er hugmyndafrœði
samvinnumanna
orðin úrelt?
Er hugmyndafræði samvinnuhreyfingar-
innar orðin úrelt og þarfnast endurskoðun-
ar?
Þannig hljóðar spurning þáttarins að
þessu sinni, og við höfum fengið þrjá kunna
samvinnumenn til að svara henni. Þeir hafa
allir unnið að fræðslumálum á vegum sam-
vinnuhreyfingarinnar; Baldvin Þ. Kristjáns-
son var erindreki Sambandsins um langt
skeið og Benedikt Gröndal og Páll H. Jóns-
son voru forstöðumenn fræðsludeildar og
ritstjórar Samvinnunnar.
Réttlátara mannlíf með afnámi
arðráns í viðskiptum
Orðið hugmyndafræði er tizkuorð (ideologi), sem
mér virðist heldur lítillar merkingar umfram hið
gamla góða orð hugsjón (ideal), sem núorðið þykir
víst heldur „sentimentalt“ á þessum tímum hnakka-
kertrar efnishyggju og meintrar óvæmni hennar.
Hugsjón samvinrruhreyfingarinnar, svo sem hún
var upphaflega í sínum magnþrungna einfaldleik,
er sannarlega ekki úrelt. Hún stendur i fullu gildi:
að stuðla að réttlátara og friðsælla mannlífi gegnum
afnám arðráns í viðskiptum, svo langt sem armur
þessarar óáreitnu mannbótastefnu nær — jafnrétti
kynjanna og allra manna án tillits til viðskipta og
efnahags, og viðurkenningu í verki á gildi og þörf
upplýsinga og fræðslu á vegum samtakanna.
Ég held að annar grundvöllur verði vart lagður.
Hitt er svo annað mál: Hvernig í orði og athöfn
tekst á hverjum tíma að koma hugsjón og fram-
kvæmd á framfæri við félagsmenn og allan almenn-
ing, þannig að fólk skilji og tileinki sjálfu sér þátt
i viðleitninni og það veki því löngun til að vera með
og taka persónulegan þátt í samvinnustarfinu, sem
í senn er heilbrigð og óumdeilanleg sjálfsbjargar- og
samhj álparviðleitni.
Ég er þvi alveg sammála Erlendi Einarssyni for-
stjóra SÍS, þar sem hann í 1. hefti „Samvinnunnar"
þ. á. segir: „Spurningin snýst miklu frekar um það,
hvernig eigi að ná því takmarki að láta hugsjónirnar
rætast.“
Það er í þessu, sem vandi samvinnuhugsjónar og
starfs liggur.
En þetta gerist ekki sjálfkrafa. Hér ekki siður en
annars staðar „þarf vakandi önd“, og þeirra fyrst
og fremst, sem „rikjum ráða“ í mannavali og starfs-
aðstöðu.
Það er m. ö. o. ekki nóg að líta hlutina — sjá fram-
kvæmdirnar fyrir sér, án skilnings á því, hverju allt
þetta þjónar. Það þarf að gera lýðum ljósan tilgang
alls réttnefnds samvinnustarfs, þvi það hefur ekki
tilgang í sjálfu sér, hversu glæsilegt sem það er eða
sýnist. Það á að þjóna mannlegu lífi.
Eins og „enginn hefur gott af þeim augunum, sem
hann sér ekki með“, þannig metur enginn nokkurs
né virðir það sem hann ekki skynjar og skilur. Þess
vegna þarfnast alltaf svo margir leiðsagnar til þess
að sjá „útfyrir hringinn þröngva“. En fyrst og síð-
ast á þó hér við að vitna i viðfræg orð Einars Bene-
diktssonar:
Sjálft hugvitið, þekkingin, hjaðnar sem blekking,
sé hjarta ei með, sem undir slær. 4
32