Samvinnan - 01.06.1980, Side 42

Að reyna
að vera
sannur
einn þeirra sárafáu manna
sem hafa kjark til að gera
það að sinni „sérgrein“ að
hafa enga sérgrein, enda
sérhæfingin öll að líkindum
i hróplegri mótsögn við lífið
— sem sýnist einna helst
vera fáeinir sólskinsdagar
með rigningardögum á milli
fyrirutan skúraskinið dá-
samlega.
Hvað hefur maður að gera
með að vera „eitthvað sér-
stakt“ í sólskininu, í rign-
ingunni ellegar þegar rofar
til og það er skin milli
skúra? Þegar hinn föli gest-
ur knýr hljóðlega dyra að
leiðarlokum þá er enginn
maður neitt „sérstakt".
En þótt Jakobi sjálfum
fyndist hann hafa ýmsa
galla þá prýddu hann lika
ýmsir merkilegir kostir.
von, heldur með þvi að
standast algerlega kröfur
líðandi stundar“.
Jakobi var eiginlegt að
reyna að lifa þannig hverja
stund.
Hann vandaði sig við að
þvo sér, hann vandaði sig
við að klæðast, hann vand-
aði sig i umgengni, hann
vandaði sig við að tala og
hann vandaði sig við að
hugsa, því það er alvarlegt
mál að vera maður, og mað-
ur er ekki maður, nema
hann sé sannur — nema
hann sé falslaus.
Þessvegna sagði Jakob
stundum, eða eitthvað á
þessa leið, þegar mannbæt-
ur bar á góma og ég eða
annar lét i ijós afstöðu sem
honum þótti bera vott um
vilja til að hlaupa áðuren
undirritaði skýrsluna eftir
bestu vitund.
Jakob hálsaði stundum
fyrir tal sitt í miðri setn-
ingu ef samviskan tók í
taumana og mál hans ætl-
aði ekki að verða nógu ná-
kvæmlega satt ellegar ein-
hverjum óþægilegt.
Jakob hafði ímugust á að
tala einungis til að tala.
Slíkt hugsunarleysisblaður,
þegar talfærin stjórna hugs.
uninni og maður ígrundar
ekki sitt mál, fyrren orðin
eru flotin útúr honum, óra-
fjarri skaphöfn hans.
Þessa orðvendni vildi ég
kalla „jakobsku“, og hún er
áreiðanlega ekki síðri fyrir
heimsmenninguna en ýmsir
„ismar“ sem nú þykir hand-
hægt að flagga með.
Jakob lét einhverju sinni
• HvaS er stórkostlegt?
Þá varð hann fyrir undarlegri reynslu ... Þetta
ástand varð honum jafn óskiljanlegt á eftir og
það var sjálfsagt meðan það ríkti...
Dagurinn hjá Jakobi leið
i kyrrð og fábreytileika hin
síðustu æviár. Hann var þá
orðinn heyrnardaufur og
átti í baksi að fylgjast með
venjulegu tali. Heima var
hljótt, fátt skyldustarfa,
enda hann löngu kominn
yfir venjulegan starfsaldur.
Hann hafði þá stundum
slík orð að dagarnir líði án-
þess þeir „reyni nokkuð á“.
Honum fannst hin daglegu
lífsreynslu-próf orðin ein-
föld og létt.
En þótt hann sjálfur tæki
eftilvill ekki eftir því lifði
hann öll þessi ár sérkenni-
lega innihaldsríku lífi.
Naumast þekkist háska-
legri misskilningur um
mannlifið en sá að dýpt þess
og auðgi sé komin undir þvi
að einhver ósköp gangi á,
maður hitti daglega ein-
hvern fjölda fólks og lendi
sem oftast í einhverju stór-
kostlegu.
Hvað er stórkostlegt?
í flestum tilvikum eitt-
hvað sem æsir tilfinninga-
semi og hégómaskap. Frá
öðru sjónarmiði hjóm!
Jakob hafði mikið dálæti
á þessum orðum indverska
höfundarins N.Sri Ram:
„Hvert andartak á að vera
fullkomið í sjálfu sér og
fagur inngangur að því
næsta, ekki með því að búa
sig undir það sem koma skal
í fávíslegri eftirvæntingu og
maður getur staðið upprétt-
ur, og fljúga áðuren hann
getur gengið:
— Er það eitt ekki nógu
erfitt að leitast við að tala
ekki orð nema það sé satt,
nytsamt eða ljúfmannlegt?
Er ekki nógu erfitt þótt
maður geri ekki annað en
það eitt að segja satt og
aldrei nema satt? Er þörf
að leita nokkurra verkefna
lengra frá?
Þetta segir hann ljúf-
mannlega og varfærnislega,
einsog dálítið ákveðinn en
þó prúður drengur.
Og það er svo sem lítill
vandi að segja þetta, en ég
hafði nógu mikil kynni af
Jakobi til þess að ég treysti
mér að fullyrða að hann
reyndi að lifa þetta boðorð.
• Réttlæti í tilverunni
Minnstakosti einu sinni
lagði Jakob stóra lykkju á
leið sína til þess að leið-
rétta auraskekkju í skatta-
skýrslunni sinni. Með slíkri
skekkju gat hann ekki lagt
drengskap sinn við að hann
þau orð falla í minni á-
heyrn að kærleikurinn hafi
gefið sér mest, enda bar
hann djúpar samúðar-
kenndir í brjósti til ann-
arra og kunni vel að meta
að þær væru endurgoldnar.
En hann var lika einstak-
lega staðfastur á meginat-
riðum skoðana sinna og
óbágur að skýra þau fyrir
öðrum ef þörf krafði.
Jakob trúði á að það riki
réttlæti i tilverunni. Hann
vildi þó, að ég hygg, ekki
skýra það svo að tilveran
grundvallist á mannlegu
réttlætisskyni, heldur sé
þetta sem við köllum rétt-
læti svo göfugt og merki-
legt afþví eðli tilverunnar
birtist okkur i því. Hann
fullyrti við mig að kenn-
ingin um endurholdgun og
karma — sú skoðun að
mannssálimar komi aftur
og aftur til þessa tilveru-
sviðs, skapi sjálfar með lifi
sínu, hugsun og athöfn,
skilyrðin sem þær hljóta og
færast svo smámsaman of-
ar i hinum andlega þróun-
arstiga — hafi veitt sér þá
42