Samvinnan - 01.06.1981, Blaðsíða 13

TVEIR FRASAGNAMEISTARAR GYÐINGA
Veröur hann síöasta stórskáldiö
sem skrifar á jiddísku?
frið“ eftir Tolstoj — og ckki
að ástæðulausu.
Ár liðu, uns farið var að
þýða þessar bækur á ensku
eftir nákvæma endurskoðun
höfundarins og með aðstoð
hans, en hann hefur jafnan
verið með í ráðum um þýð-
ingar þeirra á ensku, og úr
þvi máli hafa langflest rit-
verk hans verið þýdd á önn-
ur mál. Þessir fjölskyldu-
annálar, sem bregða birtu á
siðari tíma sögu Póllands
frá sjónarhóli gyðinga, heita
Setrið, Eignin og Moskat-
fólkið. Það sætir nokkurri
furðu, hve lengi dróst að
þessar miklu sögur, sem
þrungnar eru spennu og
lífskrafti, næðu út fyrir mál-
samfélag jiddískunnar, en
eftir að Singer hlaut bók-
menntaverðlaun Nóbels varð
skyndilega breyting á. Þrjár
af bókum hans hafa nú ver-
ið þýddar á íslensku: Töfra-
maðurinn frá Lúblín, Óvinir
— ástarsaga og í föðurgarði.
Hin síðastnefnda er endur-
minningaþættir, sem einatt
minna mest á smásögur, en
síðasta skáldsaga hans auk
þeirra, sem taldar hafa ver-
ið, er Sjosja. Þá hefur hann
skrifað a.m.k. þrjú leikrit
og nokkrar minningabækur
auk barnabóka og smá-
sagna, þar sem frásagnarlist
hans nýtur sín ekki hvað
síst.
Isaac Bashevis Singer
haslaði sér þegar i upphafi
völl á breiðu frásagnarsviði.
Miklum og harmþrungnum
örlögum lýsir hann meist-
aralega i skáldsögum sínum,
en hið sama gildir um sög-
urnar, sem hann lætur ger-
ast innan bæjarmarkanna í
pólskum smábæ eða þorpi
og eru að formi til smærri í
sniðum. Með notalegri hlýju
og kímni lýsir hann hvers-
dagslífi gyðinganna, skrifar
um hátíðir þeirra, mat og
máltiðir, ástir, trúarandakt,
vofur, hindurvitni og alls
kyns svik og blekkingar,
kaupmennsku og fræða-
grúsk, sem allt heyrði til
harðri lífsbaráttu og arf-
leifð fólks, sem hann þekkti.
Aldrei glataði það voninni
um að komast aftur til ísra-
els eða trúnni á komu Mess-
íasar. Allt líf þess mótaðist
af þessu tvennu. Um þetta
fjalla smásögur Singers sem
orðnar eru töluvert á annað
hundrað og hafa birst í
mörgum söfnum, sumar full-
ar af leikandi húmor, aðrar
hrollvekjandi og oft sorg-
legar og spaugilegar í senn.
Eins og fyrr segir, hefur
Singer líka samið sögur fyrir
börn á öllum aldri. Hann er
dæmigerður sagnamaður; i
bókum hans gerist alltaf
eitthvað á hverri siðu. Ekk-
ert var eðlilegra en að mað-
ur með slíka frásagnargáfu
færi að setja saman bækur
handa börnum. Til þess
þurfti hann lítið á sig að
leggja, því að hann hefur
aldrei dregið skýrar línur
milli sagna fyrir börn og
fullorðna. „Börn eru bestu
gagnrýnendurnir", sagði
hann í Nóbelsræðunni og
lagði áherslu á orð sín, „við-
horf þeirra til skáldskapar
einlægt og óspillt; þau bera
gott skynbragð á skritnar
og frumlegar hugdettur og
þola ekki það, sem er leið-
inlegt.“
Ein af bestu smásögum
hans er um einfaldan bak-
ara, kjánann hann Gimpel,
og hefur á sér vafningalaust
snið sagna fyrir börn. í
svipuðum sögum sem birst
hafa í mörgum bókum, lýsir
Singer iðulega bænum
Chelm, aðlaðandi heimi, þar
sem úir og grúir af kostu-
legum gröllurum og viðsjáls-
gripum og grunnhyggni og
klókindi leikast á. En hann
hefur einnig leitað sér fyrir-
mynda i rómantiskum þjóð-
sögum, þar sem hið undur-
samlega gerist og gott og illt
heyja harða baráttu, svo að
vart má á milli sjá. Úti við
sjóndeildarhring greinir
lesandinn Paradís í hilling-
um, betri og fegurri heim
eins og þann, sem íbúa
=mábæjarins i heimkynnum
höfundarins dreymdi um.
Það er Jentel, mágkona
móður Singers, sem segir
sögu hans, Búálfinn, sem
tekin er úr safninu Sagna-
karlinn Naftalí, hesturinn
hans, Súss, og aðrar sögur.
— „Það er enginn vafi á þvi
að til eru búálfar," segir
hún. „Fólk trúir ekki á slikt
nú á dögum, en þegar ég
var upp á mitt besta vissi.
það að skynsemin dugir ekki
til að skýra alla hluti.“ —
Móðir Singers var líka gædd
ágætri frásagnargáfu, og í
tveimur bókum hans eru
sögur, sem hann heyrði af
vörum hennar auk þeirra,
sem sprottnar eru úr hans
eigin hugskoti. ♦
13