Samvinnan - 01.04.1983, Blaðsíða 32

Skógarteigur í Nýpsmó
Grein eftir
Valgeir
Sigurðsson
Mér mun seint gleymast ntiðs-
vetrarkvöld fyrir hálfum
fjórða áratug. Ég átti þá enn
heima á fæðingarbæ mínum austur í
Vopnafirði, við vorum aðeins orðin
þrjú eftir í kotinu, foreldrar mínir og
ég, og ég neita því ekki, að mér hafi
stundum fundizt lífið óþarflega tilbreyt-
ingarsnautt, eins og ungu fólki er títt.
• Nú væri Vopnafjörður fallegur . . .
A þessum árunt gerðunt við okkur
það stundum til gamans, sveitastrák-
arnir, að tala saman í síma á kvöldin,
ef ekki var annað þarfara að gera. Pá
var gjarna hringt á tvo eða þrjá bæi í
striklotu, og svo töluðu menn santan
stundarkorn. Þessar rabbstundir voru
einkar ánægjulegar, og þær gátu ekki á
neinn hátt talizt misnotkun á hinu dýr-
mæta öryggistæki, símanum.
Kvöldið, sem hér um ræðir, vorum
við að tala saman þrír, og ég man enn
hverjir hinir tveir voru. Harðindi höfðu
gengið lengi, þykk fannbreiða lá yfir
sveitinni, en einstaka spilliblotar höfðu
hleypt öllu í hjarn. og hingað og þang-
að voru svellglottar. Þetta kvöld var
veðri svo háttað. að stillilogn var og
nokkurt frost. Himinninn var alheiður,
tungl nærri fullt „og stjörnurnar skinu
ofan af festingunni". Skin tungls og
stjarna merlaði á fannbreiðunni, sem
glitraði og stirndi á svo langt sem aug-
að eygði. Þeirri fegurð verður ekki með
orðum lýst.
Við vorum. að bænda sið, eitthvað
að lasta harðindin og sögðum sem svo,
að þetta væri annars meira andskotans
tíðarfarið, að ekki skyldi vera hægt að
hleypa kind út úr húsi í margar vikur.
En þá var enn sá siður í sveit minni að
beita fé að vetrinu, þegar hægt var. Og
sem við vorum nú að ræða þetta, þá
álpaðist allt í einu út úr mér:
„Nú væri Vopnafjörður fallegur, ef
öll húsin og allir mennirnir væru á bak
og burt“.
Hinir hlógu og sögðu, að alltaf væri
nú orðbragðið mitt sjálfu sér líkt. En 1
sannleika sagt fólst ekki hinn minnsti
vottur af ótuktarskap á bakvið þessa
yfirlýsingu mína.
Mér hefur nefnilega oft orðið hugsað
til þess, hvernig æskusveit mín muni
hafa litið út, um það leyti sem menn
stigu þar fyrst fæti á jörð. Ég efast að
vísu ekki um, að fjöllin hafi verið á sín-
um stað, og árnar hafa sjálfsagt liðazt
út eftir dölunum í sömu eða svipuðum
farvegum og nú. En sveitin - landið
sjálft - hefur verið með allt öðrum svip
en þeim sem við, síðari tíma menn,
þekkjum. Þar munar að sjálfsögðu
tnest um skóginn, en enginn vafi er á
því, að um landnám hefur Vopnafjörð-
ur verið skógi vaxinn „milli fjalls og
fjöru“, því að langt fram eftir öldum
var þar nytjaskógur á mörgum svæðutn
í sveitinni, sem hafa nú verið skóglaus
með öllu í marga mannsaldra. Þetta
geta menn sannreynt m. a. með því að
lesa Islenzkt fornbréfasafn.
• Skógarhögg á fimm stöðum
Islenzkt fornbréfasafn er næsta girni-
leg lesning, þótt það virðist ekki
árennilegt við fyrstu sýn. Þetta eru sex-
tán hnausþykk bindi, og stafsetningin
er ekki heldur neitt sérlega aðlaðandi.
En maður venst henni fljótt, réttritun-
inni þeirra, gömlu mannanna. Og sá
maður, sem hefur einu sinni komizt á
bragðið að lesa Fornbréfasafnið, hann
leitar þangað aftur.
Margt efni, sem skráð er á bækur
slíkar sem íslenzkt fornbréfasafn,
hlýtur þau örlög að liggja þar grafið og
hálfgleymt ár eftir ár, áratug eftir ára-
tug, og jafnvel öld eftir öld. Slíks er að
sönnu von með þess háttar fróðleiks-
námur, sem seint verða þurrausnar, en
þeim niun meiri freisting er að renna
færi í djúpið og vita, hvað kemur á
öngulinn.
I máldaga kirkjunnar á Refsstað í
Vopnafirði árið 1397, er skrifað að hún
eigi skógarhögg - eða „viðarteig“, eins
og það er kallað - á eftirtöldum fimm
stöðum:
„í Öngulsnesi upp frá Fossnesi.
í Haugsstaðaskógum.
í Hveitishvammi.
í Kleifum fyrir framan Öxnahjalla.
I Þorbrandsstaðalandi.“
Og í máldaganum árið 1570 á Refs-
staðarkirkju enn þessi sömu ítök.
Vafalaust eru allir þessir staðir í
Vopnafirði, þótt ég þekki hvorki Öng-
ulsnes né Hveitishvamm.
Hvað sem segja má um framkvæmd
guðskristni á íslandi fyrr og síðar, þá er
32