Andvari - 01.10.1965, Síða 60

INGEGERD FRIES:
Um Ódáðahraun og Vonarskarð,
— ferðir í þúsund ár
„BárSr, sonr Heyangrs-Bjamar, kom
slcipi sínu í Skjálfandafljótsós ok nam
Bárðardal allan upp frá Kálfborgará ok
Eyjardalsá ok bjó at Lundarbrekku um
bríS. — Þá markaSi hann at veSrum, at
landviSri váru betri en hafviSri, ok ætlaSi
af því betri lönd fyrir sunnan beiSi. Hann
sendi sonu sína suSr um gói. Þá fundu
þeir Góibeytla ok annan gróSr. En annat
vár eftir þá gerSi BárSr kjálka hverju
kykvendi, því er gengt var, ok lét bvat
draga sitt fóSr ok fjárhlut. Hann fór
VonarskarS, þar er síSan heitir BárSar-
gata. Hann nam síSan Fljótshverfi ok bjó
at Gnúpum. Þá var hann kallaSr Gnúpa-
BárSr".
Þetta er elzta frásögn, sem greinir frá
VonarskarSi, og stendur í Landnámabók.
Hún virSist ævintýraleg og dularfull
þeim, sem fariS hefur VonarskarS og séS
BárSarbungu á Vatnajökli hvelfast yfir
þröngu skarSinu, tignarlega, torsótta og
2000 metra á hæS. Sjálft skarSiS liggur
hvergi lægra en 1000 metra yfir sjó, milli
Tungnafellsjökuls og voldugrar bungu
Vatnajökuls. ÞaS er sneytt öllum gróSri,
þakiS klöppum og möl, árkvíslum og kvik-
sandi, sem allt er ríSandi manni mikill
þrándur í götu. Sunnantil er þaS taliS nær
ófært hestum. Þetta verSur að hafa í
huga, ef mann skyldi undra, aS Gnúpa-
Bárður hóf för sína að vorlagi: leysingar
hefjast ekki fyrr en í maí til júní, og
þannig gat bin kynlega lest hans hagnýtt
sér snjó og ísa. En slíkt ferSalag útheimti
bæSi ímyndunarafl og dirfsku. ViS vitum
ekki, hvar BárSargata lá um VonarskarS.
LeiS BárSar lá um ÓdáSahraun vestan-
vert, og hann getur ekki hafa veriS kunn-
ugur á þeim slóðum. Hinsvegar hlýtur
Sámur á Leikskálum, í Hrafnkels sögu
FreysgoSa, aS hafa haft nasasjón af þeim,
því aS er hann hafði stefnt Hrafnheli til
Alþingis, fór hann gagnveg um ÓdáSa-
hraun og varð fyrri til þings. Hann —
eða höfundur sögunnar — vissi, að þessi
leiS hafði verið farin, en hann segir einnig,
aS hún hafi ekki veriS alfaravegur. Sám-
ur gisti fyrstu nóttina í MöSrudal. SíSan
reiS hann yfir Jökulsá á Fjöllum og til
HerSubreiSartungu, þaðan norðan HerSu-
breiðarfjalla og fyrir ofan Bláfjöll, síðan
í Króksdal, þar sem Skjálfandafljót fell-
ur fram, vfir fljótið og á venjulega sprengi-
sandsleið áleiðis til Þingvalla. Menn Þor-
kels Geitissonar fóru svipaða leið til VaSla-
þings, samkvæmt Ljósvetningasögu, þar
eð þeir vildu fara huldu höfði. Ekki er
getið fleiri ferða um ÓdáSahraun fvrir
1500. En árið 1544 hafa menn þó enn
vitneskju um bessar leiðir, því aS þá
boðar Gissur Einarsson Skálholtsbiskup
prestum á Austurlandi, að hann muni
koma í vísitazíuferð og fara Sprengisand
til MöSrudals. Oddur Einarsson biskup
(dáinn 1630) fór einnig þessa sömu leiS.
Sagnir herma, að Oddur hafi veriS vanur
að stefna gömlum bónda, Barna-Þórði, til